Dönem: 22 Yasama Yılı: 4
TBMM (S. Sayısı: 1042)
29.6.2005 Tarihli ve 5375 Sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu
ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ve Anayasanın 89 uncu ve
104 üncü Maddeleri Gereğince Cumhurbaşkanınca Bir Daha Görüşülmek Üzere Geri Gönderme Tezkeresi ile Adalet Komisyonu
Raporu (1/1067)
Not: Kanun, Başkanlıkça
Anayasa ve Adalet komisyonlarına havale edilmiştir.
|
T.C. |
|
|
Cumhurbaşkanlığı |
13/07/2005 |
|
Sayı: B.01.0.KKB.01.-18/A-11-2005-588 |
|
|
|
|
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET
MECLİSİ BAŞKANLIĞINA
İLGİ: 30.06.2005 günlü,
A.01.0.GNS.0.10.00.02-11718/34503 sayılı yazınız.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel
Kurulu'nca 29.06.2005 gününde kabul edilen 5375 sayılı "Hakimler ve Savcılar
Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun"
incelenmiştir:
İncelenen Yasa'nın 1. maddesiyle
24.02.1983 günlü, 2802 sayılı "Hakimler ve Savcılar Kanunu"nun 8.
maddesine eklenen (k) bendinde,
"Avukatlık mesleğinden adaylığa
geçmek isteyenler için; (ı) bendi hariç diğer şartları taşımakla birlikte,
mesleklerinde fiilen en az üç yıl çalışmış, otuzbeş yaşını doldurmamış ve kendi
aralarında yapılacak olan yazılı yarışma sınavı ve mülakatta başarılı
olmak,",
düzenlemesine yer verilmiştir.
Düzenlemede, avukatlık mesleğinden
adaylığa geçmek isteyenlerde,
- 8. maddenin (ı) bendi dışında diğer
koşulların bulunması,
- Avukatlık mesleğinde fiilen en az üç yıl
çalışmış olması,
- Otuzbeş yaşını doldurmamış bulunması,
- Kendi aralarında yapılacak yazılı
yarışma sınavı ve mülakatta başarılı
olması,
koşullarının aranacağı öngörülmektedir.
Yasa'nın 8. maddesinin (ı) bendinde,
yargıç ve savcı adaylığına atanabilmek için yazılı yarışma sınavı ile mülakatta
başarılı olmak koşulu aranırken, incelenen Yasa ile, bunun yerine avukatlıktan
adaylığa geçmek isteyenlerin "kendi aralarında" sınava bağlı
tutulması yöntemi getirilmektedir.
İncelenen Yasa'yla getirilen (k) bendinde,
yazılı yarışma sınavı ve mülakatı yapacak makam gösterilmemiştir. Ancak, 2802
sayılı Yasa'nın 9. maddesinin son fıkrasında, adayların yarışma sınavı ve
mülakatının uygulanmasına ilişkin konuların yönetmelikle düzenleneceği
belirtilmiştir.
2802 sayılı Yasa'nın 9. maddesinin son
fıkrası uyarınca çıkarılan "Adli ve İdari Yargıda Hakim ve Savcı Adaylığı
Yazılı Sınav, Mülakat ve Atama Yönetmeliği"nde, adayların yazılı yarışma
sınavları ile mülakatlarının Adalet Bakanlığı'nca yapılacağı belirtilmiştir.
Avukatlıktan adaylığa geçmek isteyenlerin yarışma sınavı ile mülakatlarının da
bu kurala göre yapılacağında kuşku bulunmamaktadır.
Bu duruma göre, avukatlıktan yargıç ve
savcı adaylığına geçmek isteyenlere uygulanacak yazılı yarışma sınavı ve
mülakatın Adalet Bakanlığı'nca yapılmasının Anayasa'ya uygun olup olmadığının
irdelenmesi gerekmektedir.
2802 sayılı Yasa'nın, 09.03.1995 günlü,
4087 sayılı Yasa'yla değiştirilen 39. maddesinin,
"Mesleklerinde en az üç yıldan beri
eylemli olarak çalışan, mesleğe kabulde aranan şartlara sahip olup yeterlik
sınavının yapıldığı yılın ocak ayının son günü itibariyle kırk yaşını
bitirmemiş olan avukatlardan; Bakanlıkça yapılacak yazılı yeterlik sınavı ile
Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından yapılacak mülakatta başarı
gösteren avukatlar arasından avukatlıkta geçen süresinin tamamı fiilen meslekte
geçmiş gibi sayılarak ve görevin gerektirdiği yasal koşullar göz önünde
bulundurularak girebilecekleri sınıf ve derecedeki adli ve idari yargı hakimlik
ve savcılık mesleğine kabullerine,
karar verilebilir."
kuralını içeren (b) bendinin iptali
istemiyle dava açılmıştır.
Bu kuraldaki, avukatlardan yargıçlık ve
savcılık mesleğine geçmek isteyenlerin yazılı yarışma sınavının Adalet
Bakanlığı'nca yapılacağını öngören düzenlemenin iptaline ilişkin Anayasa
Mahkemesi'nin 14.12.1995 günlü, E.1995/19, K.1995/64 sayılı kararında da
belirtildiği gibi;
Yargıçların görevlerini yapabilmeleri için
bağımsızlığa ve güvenceye sahip olmaları zorunludur. Bu bağlamda, Anayasa'nın
9. maddesinde, "Yargı yetkisi Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce
kullanılır" denilmektedir. Yargıçların bağımsızlığı, kişilerin hak ve
özgürlüklerinin güvencesidir. Bu nedenle, demokratik ülkelerin tümünde yargıç
bağımsızlığı kabul edilmiş ve güçler ayırımı ilkesinin doğal sonucu olarak bu
bağımsızlık öncelikle yasama ve yürütme organlarına karşı güvenceye
bağlanmıştır.
Yargıçların bağımsızlığı, onların
kararlarını verirken özgür olmaları, her türlü kaygıdan maddi, manevi baskı ve
etkiden uzak bulunmaları ile olanaklıdır. Yargıçların yasama ve yürütmeye karşı
bağımsızlığını sağlayabilmek için Anayasa'da çeşitli önlemler getirilmiştir.
Anayasa'nın 138. maddesinde,
"mahkemelerin bağımsızlığı", 139. maddesinde "hakimlik ve
savcılık teminatı", 140. maddesinde de "hakimlik ve savcılık
mesleği"ne ilişkin özel düzenlemelere yer verilmiştir.
Anayasa'nın 138. maddesinde,
"Hakimler, görevlerinde bağımsızdırlar; Anayasaya, kanuna ve hukuka uygun
olarak vicdani kanaatlerine göre hüküm verirler" denilerek yargıçların
bağımsızlığı ilkesi kabul edilmiş ve böylece, yasama yetkisinin, yargıçların bağımsızlığına
aykırı biçimde kullanılması önlenerek, yargıçların bağımsızlığı yasakoyucuya
karşı da korunmuştur.
Anayasa' da bununla da yetinilmeyerek
yargıçların bağımsızlığını korumak için 139. maddede "hakim teminatı"
kabul edilmiştir. Anayasa'nın 139. ve 140. maddelerinde, yargıç ve savcıların
özlük haklarına ilişkin yasalarda yer alması gereken ilkeler gösterilmiş ve
yasama organının bu ilkelere aykırı düzenlemeler yapması önlenmiştir. Bu
kurallarla yargıçların, maddi, manevi kuşkulardan ve her türlü etkiden uzak
tutulup, Anayasa'ya, yasalara ve hukuka uygun olarak vicdani kanaatlerine göre
karar vermeleri sağlanmak istenilmiştir.
Anayasa'nın 140. maddesinin üçüncü
fıkrasında, yargıç ve savcıların nitelikleri, atanmaları, hakları, ödevleri ile
diğer özlük işlerinin mahkemelerin bağımsızlığı ve yargıçlık güvencesi
esaslarına göre yasa ile düzenleneceği öngörülmüştür.
Öte yandan, Anayasa'nın 159. maddesinde
belirtildiği gibi, "mahkemelerin bağımsızlığı" ve "hakimlik
teminatı" esaslarına göre görev yapmak üzere Hakimler ve Savcılar Yüksek
Kurulu kurularak; adli ve idari yargı yargıç ve savcılarının mesleğe kabulü,
atanması, geçici yetki verilmesi, yükselme ve birinci sınıfa ayrılması, kadro
dağıtılması, disiplin cezasına ve meslekte kalmaları uygun görülmeyenlere ilişkin
gerekli kararların verilmesi Kurul'un görevleri arasında sayılmıştır.
Nitelik saptamadan mesleğe kabul kararı
verilemeyeceğine göre, yargıç ve savcıların nitelikleri, mesleğe kabulden
önceki dönemde yani, adaylığa atanma ve adaylık süresi içinde belirlenecektir.
Bu nedenle, yargıç ve savcıların diğer özlük haklarının yanısıra niteliklerinin
de mahkemelerin bağımsızlığı ve yargıçlık güvencesi esaslarına göre yasa ile
düzenleneceğini öngören Anayasa kuralının adaylığa alınma dönemini de
kapsadığını kabulü gerekmektedir.
Anayasa'da, yargıçlık ve savcılık
mesleğine verilen özel önemin gereği olarak bu mesleğe girecekler, adaylığa
alınış ve adaylık döneminden başlayarak güvenceye kavuşturulmak istenilmiştir.
Böylece, ister adaylıktan, ister avukatlıktan geçiş yoluyla olsun yargıçlık ve
savcılık mesleğine girmek isteyenlerin yeterlik sınavlarının yürütmenin etkili
olamayacağı Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nca belirlenecek bir sınav
kurulunca, objektif ölçme ve değerlendirme esaslarına göre yapılması zorunlu
kılınmaktadır.
Bakanlık'ça yapılacak bir yeterlik sınavı
öncelikle yargıçlık ve savcılık mesleğine alınacakların yürütme organına karşı
bağımsızlığını gölgeleyecektir. Ayrıca, mensubu olduğu partinin siyasal
görüşünü gerçekleştirmek zorunda olan bir bakana hiyerarşik olarak bağlı olan
bakanlık yöneticilerinin yaptıkları yeterlik sınavı sonucu mesleğe alınacak
avukatların, kendilerini her türlü maddi, manevi etkilerden uzak ve özgür
hissetmeleri zorlaşacaktır. Onlar, yargıçlığın gerektirdiği her türlü yüksek
nitelikleri taşısalar da kamu vicdanında daima tarafsızlıkları konusunda kuşku
duyulacaktır. Bu durum ise, mahkemelerin bağımsızlığı ve yargıçlık güvencesinin
düzenlendiği Anayasa'nın 138., 139., 140. ve 159. maddelerine aykırılık
oluşturacaktır.
Anayasa Mahkemesi'nin aynı kararında, 2802
sayılı Yasa'nın 39. maddesinin ikinci fıkrasındaki avukatlıktan yargıç ve
savcılık mesleğine atanacaklar için yapılacak yazılı yeterlik sınavı ile
mülakatın ilke ve yöntemlerinin yönetmelikle düzenlenmesini öngören kural da,
"Yasa'nın 39. maddesinin birinci
fıkrasının (b) bendinde yer alan 'Bakanlıkça yapılacak yazılı yeterlik sınavı
ile' sözcükleri için açıklanan iptal gerekçeleri maddenin ikinci fıkrası için
de aynen geçerli olduğundan, bu fıkranın da Anayasa'nın 138., 139., 140. ve
159. maddelerine aykırılığı nedeniyle iptali gerekir..."
denilerek iptal edilmiştir.
Avukatlık mesleğinden yargıç ve savcılığa
atanacakların Adalet Bakanlığı 'nca yazılı yeterlik sınavına bağlı tutulmasının
Anayasa'nın 138, 139, 140 ve 159. maddelerine aykırılık oluşturduğunu saptayan
bu karar, yasa ya da yönetmelikle bu konuda getirilecek benzer düzenlemelerin
de Anayasa'ya aykırı olacağı konusunda herhangi bir duraksamaya yer
bırakmamaktadır.
Bu iptal kararı üzerine 2802 sayılı Yasa'nın
39. maddesinin 15.01.2003 günlü, 4790 sayılı Yasa'yla yeniden düzenlendiğini;
yapılan düzenleme ile maddenin ikinci ve dördüncü fıkralarında yer verilen,
"Mesleklerinde en az beş yıldan beri
fiilen çalışmakta olup, bilimsel güç ve yeteneği ile hizmet ve meslekteki
başarısına göre emsali arasında temayüz eden avukatlar, mesleğe kabul
edildikleri tarihte otuzbeş yaşını geçmemiş olmak koşuluyla, avukatlıkta geçen
sürelerinin üçte ikisi meslekte geçmiş gibi sayılarak ve görevin gerektirdiği
kanuni şartlar göz önünde bulundurularak girebilecekleri sınıf ve derecedeki
adlî ve idarî yargı hakimlik ve
savcılıklarına atanabilirler.".
"Yukarıdaki fıkralarda yazılı
şartları taşıyan isteklilerin mesleğe alınıp alınmayacakları ve alınmaları
halinde girebilecekleri sınıf ve dereceler Hakimler ve Savcılar Yüksek
Kurulunca belli edilir.",
biçimindeki kurallarla, kapsama giren
avukatlardan yargıç ve savcılığa alınacak ve atanacakların belirlenmesinde
Adalet Bakanlığı 'na herhangi bir yetki tanınmamış olduğunu vurgulamak gerekir.
Anayasa Mahkemesi 'nin bu kararı,
avukatlıktan yargıçlık ve savcılık mesleğine geçeceklerle ilgili olmakla
birlikte, aynı zamanda 2802 sayılı Yasa'nın 8. maddesinde yazılı yükseköğretim
kurumlarını bitirerek yargıç ve savcı adaylığına başvuranlara uygulanacak
yazılı yarışma sınavı ve mülakatın Adalet Bakanlığı'nca yapılacağına ilişkin
kuralların hukuksal durumuna da açıklık getirecek niteliktedir.
Anayasa Mahkemesi'nin anılan kararı,
hiçbir duraksamaya yer bırakmayan gerekçesi ve herhangi bir ayrıklığa yer
vermeyen anlatımıyla kaynağı ne olursa olsun yargıç ve savcı adaylığına
başvuranların adaylığa atanmak için Adalet Bakanlığı'nca yazılı yarışma
sınavına ve mülakata bağlı tutulmalarının, Anayasa'nın mahkemelerin
bağımsızlığı ve yargıçlık güvencesini düzenleyen kurallarıyla bağdaşmadığını
açıkça ortaya koymaktadır.
Anayasa'nın 2. maddesinde, Türkiye
Cumhuriyeti'nin bir hukuk devleti olduğu vurgulanmıştır. Hukuk devleti, hukukun
üstünlüğü ilkesinin geçerli olduğu devlettir. Anayasamızda da hukukun üstünlüğü
ilkesi kabul edilmiş ve bu ilke Anayasa'nın başlangıcı ile 11, 138 ve 153.
maddelerinde yaşama geçirilmiştir.
Anayasa'nın 176. maddesine göre, temel
görüş ve ilkeleri belirten başlangıç kısmı Anayasa metnine dahildir.
Anayasa'nın başlangıç kısmında, güçler ayrımının Devlet organları arasında
üstünlük sıralaması anlamına gelmeyip, belli Devlet yetki ve görevlerinin
kullanılmasından ibaret ve bununla sınırlı uygar bir işbölümü ve işbirliği
olduğu, üstünlüğün ancak Anayasa ve yasalarda bulunduğu belirtilmiştir.
Yine Anayasa'nın,
- 11. maddesinde, Anayasa kurallarının
yasama, yürütme ve yargı organlarını, yönetimi, diğer kuruluş ve kişileri
bağlayan temel hukuk kuralları olduğu; yasaların Anayasa'ya aykırı olamayacağı,
- 138. maddesinde, yasama ve yürütme
organları ile yönetimin mahkeme kararlarına uymak zorunda bulundukları, bu
organlar ve yönetimin, mahkeme kararlarını hiçbir biçimde değiştiremeyeceği ve
bunların yerine getirilmesini geciktiremeyeceği,
- 153. maddesinde de, Anayasa Mahkemesi
kararlarının yasama, yürütme ve yargı organlarını, yönetimi, gerçek ve
tüzelkişileri bağlayacağı,
belirtilmiştir.
Anayasal sistemimize göre, herkesin
anayasal kurallara uymak zorunluluğu bulunmakla birlikte, Anayasa'yı yorumlayıp
Anayasa'ya uygunluk/aykırılık hükmü kurmaya yetkili tek organ Anayasa
Mahkemesi'dir. Bu nedenle, bağlayıcı Anayasa kurallarının Anayasa Mahkemesi
kararları ile birlikte değerlendirilip gözetilmesi zorunludur.
Yukarıda açıklanan anayasal kurallar ve
hukuk devleti ilkesinin gereği olarak, yasama organı ve Adalet Bakanlığı,
yasaları ve düzenleyici yönetsel işlemleri, yargıç ve savcı adaylığı için
başvuranlara uygulanacak yazılı yarışma sınavını ve mülakatı yapacak yetkili ve
görevli makamın Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu olacak biçimde düzenlemekle
yükümlüdürler.
Bu nedenlerle, incelenen Yasa'nın 1.
maddesiyle 2802 sayılı Yasa'nın 8. maddesine eklenen (k) bendi, Anayasa'nın,
"mahkemelerin bağımsızlığı" ve "yargıçlık güvencesi"
ilkelerine yer verilen 138, 139, 140 ve 159. maddeleri, hukuk devleti ilkesi ve
Anayasa Mahkemesi kararı ile bağdaşmamaktadır.
Yayımlanması yukarıda açıklanan
gerekçelerle uygun bulunmayan 5375 sayılı "Hakimler Ve Savcılar Kanunu ile
Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun", 1. maddesinin Türkiye
Büyük Millet Meclisi'nce bir kez daha görüşülmesi için, Anayasa'nın değişik 89
ve 104. maddeleri uyarınca ilişikte geri gönderilmiştir.
Ahmet
Necdet SEZER
Cumhurbaşkanı
Adalet Komisyonu Raporu
|
Türkiye Büyük Millet
Meclisi |
|
|
|
Adalet Komisyonu |
|
15.12.2005 |
|
Esas No.: 1/1067 |
|
|
|
Karar No.: 96 |
|
|
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET
MECLİSİ BAŞKANLIĞINA
Komisyonumuzun 20.6.2005
tarihli ve 88 karar no'lu raporu ile sonuçlandırdığı "29.6.2005 Tarihli ve
5375 Sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik
Yapılmasına Dair Kanun", Türkiye Büyük Millet Meclisinin 29.6.2005 tarihli
121 inci birleşiminde görüşülmüş ve kabul edilmiştir.
Kanun, Anayasamızın 89
uncu maddesi gereğince yayımlanması için Türkiye Büyük Millet Meclisi
Başkanlığının 30.6.2005 tarihli ve A.01.0.GNS.0.10.00.02-11718/34503 sayılı
tezkeresi ile Cumhurbaşkanlığına
gönderilmiştir.
Cumhurbaşkanlığınca,
Anayasanın değişik 89 ve 104 üncü maddeleri uyarınca Kanunun 1 inci maddesini
bir kez daha görüşülmek üzere 13.7.2005 tarihinde geri gönderilmiş ve gerekçeli
geri gönderme tezkeresi de Genel Kurulumuzun 5.10.2005 tarihli 3 üncü
birleşiminde okunmuştur.
Cumhurbaşkanlığının geri
gönderme gerekçesinde kısaca;
İncelenen Kanunun 1.
maddesiyle 2802 sayılı Kanunun 8 inci maddesine eklenen (k) bendi, Anayasanın
"mahkemelerin bağımsızlığı" ve "yargıçlık güvencesi"
ilkelerine yer verilen 138, 139, 140 ve 149 uncu maddeleri, hukuk devleti
ilkesi ve 14.12.1995 tarihli ve E.1995/19, K.1995/64 sayılı Anayasa Mahkemesi
Kararı ile bağdaşmadığını belirterek, bu gerekçelerle yayımlanması uygun
bulunmayan 29.6.2005 Tarihli ve 5375 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu ile
Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunu, 1 inci maddesini uygun
bulmayarak Türkiye Büyük Millet Meclisinde bir kez daha görüşülmesi için
Anayasanın değişik 89 ve 104 üncü maddeleri uyarınca geri göndermiştir.
Komisyonumuz, Adalet
Bakanı Sayın Cemil Çiçek ile Adalet Bakanlığı temsilcilerinin katıldığı
13.12.2005 tarihli 36 ncı
toplantısında, 29.6.2005 Tarihli ve 5375 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu ile
Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 1 inci maddesinin,
Anayasanın 89 uncu maddesinin değişik ikinci fıkrası uyarınca geri gönderme
gerekçelerini de dikkate alarak, bir kez daha görüşülmesine karar vermiştir.
Komisyonumuzca; İçtüzüğün
35 inci maddesinin üçüncü fıkrası, "Komisyonlar, Cumhurbaşkanınca
yayımlanması kısmen uygun bulunmayan ve bir daha görüşülmek üzere Türkiye Büyük
Millet Meclisine geri gönderilen kanunların sadece uygun bulunmayan maddelerini
görüşebilir. Bu durumda, sadece uygun bulunmayan maddelerle ilgili görüşme
açılır." hükmü gereğince sadece Cumhurbaşkanlığınca uygun bulunmayan
ilgili Kanunun 1 inci maddesi üzerinde görüşmelerin açılmasına karar verilmiş
ve uzun süren görüşmeler sonucunda, Cumhurbaşkanlığınca Kanunun geri
gönderilmesine sebep teşkil eden 5375 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle 2802
sayılı Kanunun 8 inci maddesine eklenmesi öngörülen, avukatlık mesleğinden
hâkimlik ve savcılık mesleğine geçişi düzenleyen (k) bendinin madde metninden çıkarılarak 1 inci maddenin bu
doğrultuda değiştirilmesine karar verilmiş ve ilgili Kanun, bu değişiklik
doğrultusunda oy çokluğu ile kabul edilmiştir.
Raporumuz, Genel Kurulun
onayına sunulmak üzere saygı ile arz olunur.
|
Başkan |
Başkanvekili |
Sözcü |
|
Köksal Toptan |
Recep Özel |
Ramazan Can |
|
Zonguldak |
Isparta |
Kırıkkale |
|
Kâtip |
Üye |
Üye |
|
Hasan
Kara |
Fehmi Hüsrev Kutlu |
Halil Özyolcu |
|
Kilis |
Adıyaman |
Ağrı |
|
(Toplantıya
katılmadı) |
|
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
Haluk İpek |
Feridun Fikret Baloğlu |
Yüksel Çorbacıoğlu |
|
Ankara |
Antalya |
Artvin |
|
|
(Karşı
oyum var) |
(Karşıyım, |
|
|
|
muhalefet
şerhi ektedir) |
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
Orhan Yıldız |
Mehmet Küçükaşık |
Feridun Ayvazoğlu |
|
Artvin |
Bursa |
Çorum |
|
|
(Karşı
oy var) |
(Karşı
oy var |
|
|
|
Muhalefet
şerhi ektedir) |
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
Muzaffer Külcü |
Mustafa Nuri Akbulut |
Mahmut Durdu |
|
Çorum |
Erzurum |
Gaziantep |
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
Mehmet Yılmazcan |
Hakkı Köylü |
Muharrem Kılıç |
|
Kahramanmaraş |
Kastamonu |
Malatya |
|
|
|
(Karşı
oy var) |
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
Süleyman
Sarıbaş |
Orhan Eraslan |
Enver Yılmaz |
|
Malatya |
Niğde |
Ordu |
|
(İmzada
bulunamadı) |
(Karşı
oy var) |
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
Mehmet Nuri Saygun |
Ahmet Çağlayan |
Bekir Bozdağ |
|
Tekirdağ |
Uşak |
Yozgat |
|
(Karşı
oyum var) |
|
|
MUHALEFET ŞERHİ
29.6.2005 tarih ve 5375
sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına
Dair Kanun, Anayasanın 89. ve 104. maddeleri gereğince Cumhurbaşkanınca Geri
Gönderme Tezkeresi ile bir daha görüşülmek üzere geri gönderilmiştir.
Geri Gönderme
Tezkeresinde de belirtildiği gibi Kanunun 1. maddesinin yayımlanması uygun
bulunmamıştır.
Yasanın 1. maddesiyle
2802 sayılı Yasanın 8. maddesine eklenen (k) bendi ile yapılan düzenleme, Geri
Gönderme Tezkeresinin temelini oluşturmuştur. Komisyonda (k) bendi verilen bir
önerge ile geri çekilmiş ve böylece iade gerekçesi yerine getirilmiştir
şeklinde düşünülmüştür. Bu uygulama ile Cumhurbaşkanının iade nedeninin
anlaşılmadığı görülmektedir.
(k) bendinde avukatlık
mesleğinden adaylığa geçmek isteyenlerle ilgili düzenleme yapılmıştır. Bu
düzenlemede avukatlık mesleğinden adaylığa geçmek isteyenlerin yazılı yarışma
sınavları ile mülakatlarının Adalet Bakanlığınca yapılacağı açıktır. Bu husus
2802 sayılı Yasanın 9. maddesinin son fıkrası uyarınca çıkartılan Adli ve İdari
Yargıda Hâkim ve Savcı Adaylığı Yazılı Sınav Mülakat ve Atama Yönetmeliğinde
düzenlenmiştir.
Böylece gerek avukatlık
mesleğinden adaylığa geçmek isteyenler gerekse 2802 sayılı Yasanın 8.
maddesinde yazılı yükseköğrenim kurumlarını bitirerek yargıç ve savcı
adaylığına başvuranlara aynı uygulama yapılacaktır.
Anayasamızın 9. maddesinde
‘Yargı Yetkisi Türk Milleti Adına Bağımsız Mahkemelerce Kullanılır’
denilmektedir. Bu ifadenin gerçekleşmesi amacı ile güçler ayırımı ilkesi kabul
edilmiştir.
Bağımsızlığın
sağlanabilmesi için öncelikle yargı erkinin yasama ve yürütme organlarına karşı
güvence altına alınması zorunludur. Ancak yargı mensuplarının mesleğe giriş
sınavlarından başlayarak Yürütme organının denetimi altına verilmesi halinde bu
bağımsızlığın gerçekleşmesine imkan yoktur. Bu nedenle de yargı mesleğine
kabule yönelik sınav vb. işlemlerin yürütme organı eliyle yürütülmemesi,
bağımsız yargının kendi bünyesine bırakılması gerekmektedir. Bu husus
Anayasamızın 159. maddesinde açıkça belirtilmiş, Hâkimler ve Savcılar Yüksek
Kurulu kurularak mesleğe kabul, atama, yetkilendirme gibi kararların verilmesi
Kurulun görevleri arasında sayılmıştır.
Anayasamızda hâkim ve
savcılık mesleğine gösterilen özen gereğince ister adaylıktan, ister
avukatlıktan mesleğe girmek isteyenlerin yeterlilik sınavlarının Hâkimler
Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenecek bir kurul tarafından yapılması
gerekmektedir. Bunun aksi bir uygulama yapılması halinde Anayasanın 138, 139,
140, 159 maddelerine aykırılık söz konusu olacaktır.
Yukarıda anlatılanlar
dikkate alındığında geri gönderme tezkeresinin temelinde yargı bağımsızlığının
korunması için gerekli tedbirlerin alınmasının gerekliliğinin ifade edildiğini
görmekteyiz. Bu amaçla da 1. maddenin (k) bendinin madde metninden çıkartılması
bir çözüm değildir. Çözüm yargı bağımsızlığını sağlayacak bir düzenlemenin
yapılmasıdır. Bu da ancak Yürütmenin Yargı üzerinde yeterlilik sınavlarından
başlayan yetkisinin kısıtlandırılması ile mümkündür.
Ne olursa olsun mensubu
olduğu bir siyasi partinin görüşlerini ve iddialarını gerçekleştirmek durumunda
olan bir bakan ile ona bağlı yöneticilerin etkin olduğu bir sınav sonucu
mesleğe alınanların siyasi baskıdan uzak olmaları ya da etkilenmiyor olmaları
mümkün olabilir mi?
Sonuç olarak:
Anayasamızda mevcut
düzenlemeler gereğince yargı mesleğine kabule yönelik yeterlilik sınavlarının
yürütme tarafından değil bağımsız bir kurulca yapılması zorunlu olduğundan,
Geri Gönderme Tezkeresinin de bu gerekçelere dayalı olduğu dikkate alınarak bu
yönde bir düzenleme yapılması gerekmekte iken, Yasa metnindeki (k) bendinin
metinden çıkartılması sureti ile bir uygulama yapılması yanlış bir yaklaşımdır.
Yukarıda belirtilen
gerekçelerle yapılan düzenlemeyi doğru bulmamaktayız.
|
Muharrem Kılıç |
Yüksel Çorbacıoğlu |
Mehmet Nuri Saygun |
|
Malatya |
Artvin |
Tekirdağ |
|
Feridun Ayvazoğlu |
Orhan Eraslan |
Mehmet Küçükaşık |
|
Çorum |
Niğde |
Bursa |
|
|
Feridun Baloğlu |
|
|
|
Antalya |
|
ANAYASANIN 89 UNCU VE 104
ÜNCÜ MADDELERİ GEREĞİNCE CUMHURBAŞKANINCA
BİR DAHA GÖRÜŞÜLMEK ÜZERE
GERİ GÖNDERİLEN KANUN
HÂKİMLER VE SAVCILAR KANUNU İLE BAZI KANUNLARDA
DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN
Kanun No. 5375 Kabul Tarihi : 29.6.2005
MADDE 1.- 24.2.1983
tarihli ve 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 8 inci maddesinin (c)
bendinin ikinci paragrafı aşağıdaki şekilde değiştirilmiş; (h) bendinde geçen
"ağır hapis veya" ibaresi madde metninden çıkarılmış ve maddeye (j)
bendinden sonra gelmek üzere aşağıdaki (k) bendi eklenmiştir.
İdarî yargı adayları
için; hukuk fakültesinden mezun olmak veya yabancı bir hukuk fakültesini
bitirip de Türkiye'de hukuk fakülteleri programlarına göre eksik kalan
derslerden sınava girip başarı belgesi almış bulunmak, hukuk fakültesinden
mezun olanlar dışından alınacak adaylar bakımından, her dönemde ihtiyaç
oranında, hukuk veya hukuk bilgisine programlarında yeterince yer veren siyasal
bilgiler, idarî bilimler, iktisat ve maliye alanlarında en az dört yıllık
yüksek öğrenim yapmış veya bunlara denkliği
kabul edilmiş yabancı öğretim kurumlarından mezun olmak,
k) Avukatlık mesleğinden
adaylığa geçmek isteyenler için; (ı) bendi hariç diğer şartları taşımakla
birlikte, mesleklerinde fiilen en az üç yıl çalışmış, otuzbeş yaşını
doldurmamış ve kendi aralarında yapılacak olan yazılı yarışma sınavı ve
mülâkatta başarılı olmak,
MADDE 2.- 2802 sayılı
Kanunun 9 uncu maddesinin birinci ve son fıkraları aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
Her yıl alınacak aday
sayısı, avukatlık mesleğinden alınacaklarla birlikte Türkiye Adalet
Akademisinin görüşü alınmak suretiyle, kadro ve ihtiyaç durumuna göre Adalet
Bakanlığınca tespit edilir.
Adayların yarışma sınavı
ve mülâkatı ile 8 inci maddenin (g) bendinin uygulanmasına ilişkin hususlar
yönetmelikte düzenlenir.
MADDE 3.- 2802 sayılı
Kanunun 10 uncu maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
Adaylık süresi ve eğitim
Madde 10.- Adaylık süresi,
23.7.2003 tarihli ve 4954 sayılı Türkiye Adalet Akademisi Kanunu hükümlerine
tâbidir.
Adayların meslek öncesi
eğitimleri, 4954 sayılı Kanun hükümleri
uyarınca yapılır. Avukatlık mesleğinden adaylığa alınanların, altı ay süreli
meslek öncesi eğitimleri, Adalet Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle Türkiye
Adalet Akademisi Başkanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenen esaslara
göre Türkiye Adalet Akademisi Eğitim Merkezinde yaptırılır.
Meslek öncesi eğitimini
tamamlamadan görevden ayrılanlar ile meslek öncesi eğitimlerini tamamlayıp,
mesleğe kabul edildikten sonra meslek öncesi eğitim süresi kadar çalışmadan
görevden ayrılanlar, meslek öncesi eğitimleri sırasında kendilerine ödenen
aylık, ödenek, tazminatlar ile her türlü ödemelerin, mecburî hizmetin eksik
kalan kısmı ile orantılı miktarını iki kat olarak ödemek zorundadırlar.
Adlî yargı adaylarından;
meslek öncesi eğitimlerinin bir yılını, avukatlık mesleğinden adaylığa
geçenlerden meslek öncesi eğitimlerinin üç ayını tamamlayanlar, adlî yargı teşkilâtının
ihtiyaç durumu ile 11 inci madde gereğince doldurulan belge ve raporlar esas
alınarak, imkânlar ölçüsünde kendi istekleri göz önünde bulundurulmak ve
Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun da görüşü alınmak suretiyle, Adalet
Bakanlığınca hâkimliğe veya Cumhuriyet savcılığına atanacak şekilde ayrılırlar.
Türkiye Adalet Akademisi, son eğitim döneminde öğretilecek konuları bu ayrımı
esas alarak belirler.
MADDE 4.- 2802 sayılı
Kanunun 11 inci maddesinin üçüncü fıkrasında geçen "Yukarıdaki
fıkralarda" ibaresi, "Birinci fıkrada" şeklinde
değiştirilmiştir.
MADDE 5.- 2802 sayılı
Kanunun 13 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 13.- Meslek öncesi
eğitim sonunda yazılı sınavda başarılı olan ve mani hâli olmayan, erkekler için
askerliğini yaptığını veya askerlikle ilişiği olmadığını belgeleyen adayların
mesleğe kabullerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca karar verilir.
Mesleğe kabullerine karar
verilen adayların, adlî ve idarî yargı teşkilâtının ihtiyacı ile eş durumu ve
diğer durumları göz önünde bulundurulmak suretiyle, adlî yargı adayları için
görev yerleri; idarî yargı adayları için görevleri ve görev yerleri Hâkimler ve
Savcılar Yüksek Kurulunca yapılacak ad çekme ile belirlenir.
Atamalar, ilgililerin
adaylığa giriş derece ve kademesine bir derece ilâve edilmek suretiyle
bulunacak derece ve kademeler üzerinden
Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca yapılır. Hâkimler ve Savcılar Yüksek
Kurulunun atamaya ilişkin tüm kararları Resmî Gazetede yayımlanır.
Ayrıca hâkim adaylığında
geçen sürenin tamamı ile avukat adaylığında mahkemelerde yapılmış olan staj
süresi, kademe ilerlemesi ve derece yükselmesinde değerlendirilir.
MADDE 6.- 2802 sayılı
Kanunun 15 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 15.- Hâkimlik ve
savcılık mesleği; üçüncü sınıf, ikinci sınıf, birinci sınıfa ayrılmış ve
birinci sınıf olmak üzere dört sınıfa ayrılır.
Birinci sınıfa ayrıldığı
tarihten itibaren üç yıl süre ile başarılı görev yapmış ve birinci sınıfa
ayrılma niteliklerini yitirmemiş hâkim ve savcılar birinci sınıf olurlar.
Hâkim ve savcıların
kıdemleri, bulundukları sınıf ve dereceye göre belirlenir ve o sınıf ve
dereceye atandıkları tarihten itibaren hesaplanır. Bir üst sınıf veya derecede
bulunanlar alt sınıf veya derecede bulunanlardan kıdemli sayılırlar. Ancak, bu
hesaplama yapılırken, 9 uncu maddenin ikinci fıkrasına göre adaylığa diğer kamu
görevlerinde iktisap ettikleri derece ve kademe üzerinden atananların, bu
derece ve kademeleri ile o görevlerde geçen süreleri dikkate alınmaz.
Bulunulan sınıf ve
derecenin aynı olması hâlinde sırasıyla, bu sınıf veya dereceye yükselme
tarihi, adaylığa başlama tarihi, mesleğe başlama tarihi, meslek öncesi eğitim
sonu yazılı sınav puanı dikkate alınarak kıdem durumu belirlenir. Bunların da
aynı olması hâlinde, doğum tarihi önce olan kıdemli sayılır.
MADDE 7.- 2802 sayılı
Kanunun 19 uncu maddesinin (a) bendinin sonuna "veya çalışmış
sayılmaları," ibaresi eklenmiş ve (b) bendi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
b) Kademe ilerlemesine
engel kesinleşmiş mahkeme hükmü veya disiplin cezasının bulunmaması,
MADDE 8.- 2802 sayılı
Kanunun 21 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 21.- Hâkimlik ve
savcılık mesleğinde bulunanların derece yükselmelerinin yapılabilmesi için;
a) Derecesi içinde iki
yıl bulunmuş veya bu Kanuna göre bulunmuş sayılmaları,
b) Yükselmeye engel
kesinleşmiş mahkeme hükmü veya disiplin cezalarının bulunmaması,
c) Ahlakî gidişleri,
meslekî bilgi ve anlayışları, gayret ve çalışkanlıkları, gördükleri işlerin
birikmesine sebep olup olmadıkları, çıkardıkları işlerin miktar ve mahiyetleri,
göreve bağlılıkları ve devamları, üst merciler ve müfettişlerce haklarında
düzenlenen hâl kâğıtları ve sicil fişleri, kanun yolu incelemesinden geçen iş
sayısı ve bu inceleme üzerine verilen notları, örnek karar ve mütalâaları ve
varsa meslekî eser ve yazıları ile
katıldıkları meslek içi ve uzmanlık eğitimleri göz önünde tutularak Hâkimler ve
Savcılar Yüksek Kurulunca ilân edilen derece yükselme ilkelerinde aranan
koşulları taşımaları,
Gerekir.
MADDE 9.- 2802 sayılı
Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
a) Bölge adliye
mahkemeleri Cumhuriyet başsavcıları, bu mahkeme nezdindeki Cumhuriyet
başsavcıvekilleri ve Cumhuriyet savcıları;
b) Ağır Ceza Cumhuriyet
başsavcıları, merkezdeki Cumhuriyet başsavcıvekilleri ve Cumhuriyet savcıları
ile bağlı ilçe Cumhuriyet başsavcıları ve Cumhuriyet savcıları;
Hakkında, 21 inci
maddenin (c) bendinde sayılan hususları göz önünde bulundurarak; kovuşturmaya yer olmadığına dair
kararlarından ve iddianamelerinden en az beşer adedinin tasdikli suretini de
ekleyerek, durumlarının değerlendirilmesine yönelik inceleme sürelerinin
bitiminden bir ay önce Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunda bulunacak şekilde düşüncelerini belirten bir
sicil fişi gönderirler.
MADDE 10.- 2802 sayılı
Kanunun 25 inci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
Adalet Bakanlığı merkez,
bağlı ve ilgili kuruluşlarında bulunanlar
Madde 25.- Adalet
Bakanlığı merkez, bağlı ve ilgili kuruluşlarında bulunanlardan birinci sınıf
olmayanlar hakkındaki siciller, hâkim sınıfından olan dairesi üstü tarafından
verilir.
MADDE 11.- 2802 sayılı
Kanunun 26 ncı maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 26.- Yargıtay ve
Danıştayda görev yapanlardan birinci sınıf olmayanlar hakkındaki siciller,
ilgisine göre Yargıtay Birinci Başkanı, Danıştay Başkanı, daire veya kurul
başkanları, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya Danıştay Başsavcısı tarafından
düzenlenir.
MADDE 12.- 2802 sayılı
Kanunun 28 inci maddesinin başlığı ile birinci, üçüncü ve altıncı fıkraları
aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Yargıtay, Danıştay ile
bölge adliye ve bölge idare mahkemeleri notları
Yargıtay ve Danıştay
daireleri; yaptıkları kanun yolu incelemeleri sırasında tek veya toplu olarak
karar veren hâkimler ile iddianameyi düzenleyen, hükmün verildiği duruşmaya
katılan ve kanun yoluna başvuran Cumhuriyet savcıları hakkında çok iyi, iyi,
orta ve zayıf olmak üzere not verirler. Not verilirken; kararda sağlanan isabet,
davanın hızlı yürütülmesi, duruşmalara hazırlıklı çıkılarak gereksiz
gecikmelere neden olunmaması, usûl hükümlerinin eksiksiz ve zamanında yerine
getirilmesi, dava konularının anlayış ve yönlendirilmesi, gerekçeli kararın
yazılış, tahlil ve sonuçlandırılmasında gösterilen başarı, emsal kararların
gözetilmesi, soruşturmanın niteliği, iddianame içeriğinin buna uygunluğu gibi
hususlar göz önünde tutularak değerlendirme yapılır ve buna göre not belgesi
doldurulur.
İncelenen karar hakkında,
olumlu veya olumsuz kanaat edinilememesi hâlinde, sebepleri belirtilmek
suretiyle notsuz belge düzenlenir. Ayrıca, incelenen karara uygun muhalefet
şerhi bulunması hâlinde, olumsuz not verilmez.
Bölge adliye mahkemesi
dairelerince yapılan incelemeler sırasında, hâkimler ve Cumhuriyet savcıları
hakkında hangi hâllerde ve ne surette not verileceği, yukarıdaki ilkeler
çerçevesinde Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenir. Doldurulan not
belgeleri Adalet Bakanlığına gönderilmek üzere bölge adliye mahkemesi başkanlığına
verilir.
MADDE 13.- 2802 sayılı
Kanunun 30 uncu maddesinin ikinci fıkrasının sonuna "Bu karar verildiği
tarihten itibaren uygulanır." cümlesi eklenmiş; üçüncü fıkrası aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir.
Meslekten çıkarılmayı
gerektirmeyecek şekilde kasten işlenen bir suç nedeniyle hapis veya göreviyle
ilgili bir suçtan dolayı adlî para cezasına mahkûm olanlar, bir derecede iki
veya bir sınıfta üç defa kınama cezasına uğrayanlar ile kademe ilerlemesinin
durdurulması cezası alanlar, cezanın kesinleşmesini izleyen inceleme tarihinden
itibaren bir yıl süre ile; derece yükselmesini durdurma veya yer değiştirme
cezası almış olanlar ise, cezanın kesinleşmesini izleyen inceleme tarihinden
itibaren iki yıl süre ile kademe ilerlemesi ve derece yükselmesi incelemesine
tâbi tutulmazlar. Bu cezalar, kademe ilerlemesi döneminde kesinleşmiş ve
uygulanmış ise, derece yükselmesi incelemesi sırasında bir daha dikkate
alınmaz.
MADDE
14.- 2802 sayılı Kanunun 31 inci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
Lisans üstü öğrenim ve
uzmanlık eğitimi
Madde 31.- Meslekleriyle
ilgili konularda yüksek lisans veya doktora öğrenimi yapmak isteyenlerle
Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsüne ve Türkiye Adalet Akademisinde
düzenlenecek uzmanlık programlarına devam etmek isteyen hâkim ve savcıların,
Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulundan izin almaları şarttır. Ancak, görevle
ilişiği kesilmeden ve görevini aksatmadan belirtilen öğrenimleri yapmak isteyen
hâkim ve savcıların, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kuruluna bilgi vermeleri
yeterlidir.
Yukarıdaki fıkra
hükümlerine göre öğrenimini yapanların derece yükselmeleri, kademe
ilerlemeleri, birinci sınıfa ayrılma, aylık, ödenek, diğer malî ve sosyal
hakları devam eder ve mecburî öğrenim süresince izinli sayılırlar.
Ancak, bu şekilde
öğrenime devam edenler izinli sayıldıkları süre kadar mecburî hizmetle
yükümlüdürler. Bu yükümlülüğü yerine getirmeden görevlerinden ayrılanlar,
kendilerine verilen aylık, ödenek, tazminatlar ile her türlü ödemelerin,
mecburî hizmetin eksik kalan kısmı ile orantılı miktarını iki kat olarak ödemek zorundadırlar.
Yüksek lisans öğrenimi
ile Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsünün yüksek lisans programını
bitirenlere bir kademe ilerlemesi, doktora yapanlara bir derece yükselmesi
uygulanır. Ancak, yüksek lisans öğrenimi ile Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi
Enstitüsünün yüksek lisans programını bitirip bir kademe ilerlemesinden
yararlananlara, doktora yapmaları hâlinde bir kademe ilerlemesi uygulanır.
Türkiye Adalet Akademisinde düzenlenen uzmanlık programlarında başarı ile
geçirilen süreler, iki yılı aşmamak üzere, kademe ilerlemesi ve derece
yükselmesi incelemesinde değerlendirilir. Bu uygulamada alt derece ve kademede
geçen süre, üst derece ve kademede geçmiş sayılır.
Aday iken öğrenime
başlayanlar hâkimlik veya savcılığa atandıktan sonra bu madde hükümlerine göre
öğrenimlerine devam edebilirler.
MADDE 15.- 2802 sayılı
Kanunun İkinci Kısmının Dördüncü Bölümünün başlığı "Birinci Sınıfa Ayrılma
Koşul ve Yöntemleri ile Birinci Sınıf Hâkim ve Savcıların Çalışmalarının
Değerlendirilmesi" şeklinde, 32 nci maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki
şekilde değiştirilmiş ve maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
Meslekleriyle ilgili
yüksek lisans öğrenimi yapmış olanlarla Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi
Enstitüsünün yüksek lisans programını ve Türkiye Adalet Akademisinde bir
akademik yıldan az olmamak üzere düzenlenen uzmanlık eğitim programını
başarıyla bitirenler için dokuz, meslekleriyle ilgili öğrenim dallarında
doktora yapanlar için sekiz yıllık meslek kıdemi, birinci sınıfa ayrılmada
yeterli sayılır. Ayrıca fiilen avukatlıkta geçen sürenin üçte ikisi, hâkim ve
savcı adaylarının 4954 sayılı Kanunda belirtilen staj dönemlerini aşan adaylık
süreleri, avukatlık stajının üçte ikisi ve askerlik hizmetinde geçen sürenin
yarısı, birinci sınıfa ayrılmaya esas sürenin hesabında dikkate alınır. Ancak
birinci sınıfa ayrılabilmek için her halde meslekte fiilen üç terfi dönemi
çalışmak zorunludur.
Birinci sınıfa ayrılma
koşul ve yöntemlerine dair ilkeler, Kanunda belirtilen esaslar doğrultusunda
Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca tespit edilerek, Resmî Gazetede
yayımlanır.
MADDE 16.- 2802 sayılı
Kanunun 33 üncü maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
Birinci sınıf hâkim ve savcıların
çalışmalarının değerlendirilmesi
Madde 33.- Birinci sınıf
olan hâkim ve savcıların başarılı olup olmadıkları; müfettiş hâl kâğıtları, iş
cetvelleri, not oranları ile varsa meslekî ve akademik konulardaki
faaliyetlerine ilişkin diğer bilgi ve belgeler dikkate alınarak, üç yılda bir
Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca değerlendirilmesi suretiyle tespit
edilir.
Birinci sınıf olan hâkim
ve savcıların çalışmalarının değerlendirilmesine dair ilkeler, Kanunda
belirtilen esaslar doğrultusunda Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca tespit
edilerek Resmî Gazetede yayımlanır.
MADDE 17.- 2802 sayılı
Kanunun 35 inci maddesinin üçüncü fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Adlî yargıda aynı
bölgedeki yerlerden bölge adliye mahkemesinin bulunduğu yer; asliye hukuk
mahkemesinin bulunduğu yerlerden de ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yer hizmet
yeri bakımından üstün sayılır.
MADDE 18.- 2802 sayılı
Kanunun 37 nci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Adalet Bakanlığı merkez
kuruluşuna atama şartları ve şekli
Madde 37.- Adalet Bakanlığı merkez kuruluşunda:
a) Bakanlık tetkik
hâkimliğine, hâkimlik ve savcılık mesleğinde fiilen en az beş yıl görev yapmış
ve üstün başarısı ile Bakanlık hizmetlerinde yararlı olacağı anlaşılmış bulunanlar
arasından muvafakatları ile Adalet Bakanı tarafından atama yapılır.
b) 1. Adalet
müfettişliğine, hâkimlik ve savcılık mesleğinde fiilen en az sekiz yıl görev
yapmış ve üstün başarısı ile adalet müfettişliği hizmetinde yararlı olacağı
anlaşılmış bulunanlar arasından muvafakatları alınarak,
2. Adalet Bakanlığı
Müsteşarlığına, yüksek müşavirliklerine, müsteşar yardımcılıklarına, Teftiş
Kurulu Başkanlığına, genel müdürlüklerine, Araştırma, Plânlama ve Koordinasyon
Kurulu Başkanlığına, Teftiş Kurulu başkan yardımcılıklarına, Yargıtay ve
Danıştay üyeliğine seçilme hakkını kaybetmemiş bulunan birinci sınıf; müstakil
daire başkanlıklarına, genel müdür yardımcılıklarına ve İşyurtları Kurumu Daire
Başkanlığına ise birinci sınıfa ayrılmış hâkim ve savcılar arasından,
Bakan, Başbakan ve
Cumhurbaşkanının imzasını taşıyan müşterek karar ile atama yapılır.
Genel müdürlük daire
başkanlıkları ile Araştırma, Plânlama
ve Koordinasyon Kurulu üyeliklerine ise meslekte fiilen en az sekiz yıl
çalışmış ve ikinci dereceye yükselmiş bulunan hâkim ve savcılar arasından Bakan
onayı ile atama yapılır.
Bakanlık müşavirliklerine
yapılacak atamalar Bakan onayı ile gerçekleştirilir.
Bakanlık merkez
teşkilâtında olmayıp, yargı görevinden bu görevlere atanacakların muvafakati
alınır.
MADDE 19.- 2802 sayılı
Kanunun 39 uncu maddesinin dördüncü fıkrasında geçen "Yukarıdaki fıkralarda" ibaresi "Birinci
fıkrada" şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 20.- 2802 sayılı
Kanunun 47 nci maddesinin üçüncü fıkrasının birinci cümlesinden sonra gelmek
üzere aşağıdaki cümle eklenmiştir.
Ayrıca; Adalet Bakanı,
adlî ara verme süresinde Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun onayına sunmadan
verdiği geçici yetkileri kaldırabilir.
MADDE
21.- 2802 sayılı Kanunun 48 inci
maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Hâkim ve savcılar,
bilimsel araştırma ve yayınlarda bulunabilirler. Davet edildikleri veya yetkili
makamlarınca görevlendirildikleri, ulusal ve uluslararası kurul, kongre,
konferans ve benzeri bilimsel toplantılarla meslekleri ile ilgili diğer
toplantılara, görevlerini aksatmamak koşulu ile katılabilirler. Mesai gün ve
saatlerinde bu tür toplantılara katılmak izne tâbidir.
MADDE 22.- 2802 sayılı
Kanunun 49 uncu maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 49.- Bilgi ve
görgülerini artırmak, meslekleriyle ilgili araştırma yapmak, kurs ve öğrenim
görmek üzere seçilen ya da iç veya dış burstan yararlanan hâkim ve savcılar iki
yılı; uluslararası kuruluşlarda ya da yargı organlarında çalışmak üzere
görevlendirilenler ise üç yılı aşmamak üzere Adalet Bakanlığınca yurt dışına
gönderilebilirler. Bu süreler, gerekirse en çok bir katına kadar uzatılabilir.
Bakanlık merkez, bağlı ve
ilgili kuruluşlarında görevli olanlar dışındaki hâkim ve savcılar için Hâkimler
ve Savcılar Yüksek Kurulunun görüşü alınır.
Bu surette yurt dışına
gidip üç aydan fazla yurt dışında kalanlar, yurda dönüp mesleğe başladıktan
sonra beş yıl süre ile mecburî hizmet yapmak zorundadırlar. Mecburî hizmet
yapmadan görevden ayrılmak isteyenler, yurt dışında kaldıkları sürede
kendilerine ödenen aylık, ödenek, tazminatlar ile her türlü ödemelerin, mecburî
hizmetin eksik kalan kısmı ile orantılı miktarını iki kat olarak ödemekle
yükümlüdürler.
Yurt dışına gönderilme
usûl ve esasları çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
MADDE 23.- 2802 sayılı
Kanunun 53 üncü maddesinin (c) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
c) Görevdeyken, 8 inci
maddenin (a), (d) ve (g) bentlerinde yazılı niteliklerden herhangi birini
kaybetmeleri,
MADDE 24.- 2802 sayılı
Kanunun 54 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 54.- Hâkim ve
savcılar, haftalık çalışma süresi ve günlük çalışma saatleri yönünden Devlet
Memurları Kanunundaki hükümlere tâbidirler. Ancak, hizmetin gerekleri ile
görevin özelliklerinden doğan hâllerde mesai saatleri dışında ve tatil
günlerinde nöbet tutarlar.
Nöbet gün ve saatleri ile
nöbet tutanların dinlenme hakları, iş ve kadro durumlarına göre Cumhuriyet
savcıları için Cumhuriyet başsavcıları, hâkimler için adlî yargı adalet
komisyonu başkanları tarafından, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca
belirlenecek esaslara göre tespit edilir.
Özel kanunlardaki
hükümler saklıdır.
Mesai saatleri dışında,
genel tatil günlerinde veya hafta sonu tatillerinde bu madde kapsamında nöbet
tutan adlî yargı hâkim, Cumhuriyet başsavcısı, Cumhuriyet başsavcıvekili ve
Cumhuriyet savcılarına, karşılığında izin kullanılmasına müsaade edilmeyen ve
kesintisiz sekiz saatten az olmamak üzere tutulan her nöbet günü için, il
merkezleri ile en son yapılan resmî nüfus sayımına göre nüfusu yüzbinden fazla
olan ilçe merkezlerinde 1000, diğer yerlerde 500 gösterge rakamının, adlî
yargıda bunlarla birlikte nöbet tutan adlî personele ise bu gösterge
rakamlarının yarısının, memur aylıklarına uygulanan katsayı ile çarpımı sonucu
bulunacak tutarda nöbet ücreti ödenir. Bir kişiye bu şekilde ücret ödenebilecek
nöbet sayısı ayda yedi günü geçemez. Nöbet ücreti ödenen günler için adlî
personele ayrıca fazla çalışma ücreti ödenmez. Bu ücret damga vergisi hariç
herhangi bir vergi ve kesintiye tâbi tutulmaz.
MADDE 25.- 2802 sayılı
Kanunun 58 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 58.- Hâkimlere ve
savcılara sicil numarası verilir, haklarındaki belgeler gizli ve açık sicil
dosyalarıyla özlük dosyasında saklanır. Ayrıca bu bilgiler elektronik ortamda
da tutulabilir.
MADDE 26.- 2802 sayılı
Kanunun 69 uncu maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesinde geçen
"ağır hapis veya" ibaresi metinden çıkarılmış; aynı fıkranın ikinci
cümlesinde geçen "ağır hapis" ibaresi "hapis" şeklinde
değiştirilmiş; ikinci fıkrasında geçen "647 sayılı Cezaların İnfazı
Hakkında Kanunun 4 üncü maddesindeki" ibaresi ile üçüncü fıkrasında geçen
"647 sayılı Kanunun 4 üncü maddesindeki" ibaresi "5237 sayılı
Türk Ceza Kanununun 50 nci maddesindeki" şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 27.- 2802 sayılı
Kanunun 72 nci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Ceza soruşturması veya
kovuşturması ile disiplin soruşturmasının bir arada yürütülmesi ve zamanaşımı
Madde 72.- Hâkim ve
savcılar hakkında ceza soruşturması veya kovuşturmasına başlanmış olması, aynı
olaydan dolayı disiplin soruşturmasını gerektirmeyeceği gibi, ilgilinin mahkûm
olması veya olmaması ayrıca disiplin cezası verilmesine engel teşkil etmez.
Meslekten çıkarma ve yer
değiştirme cezalarını gerektiren eylemler hariç olmak üzere, bu Kanuna göre
disiplin soruşturmasını gerektiren eylemlerin işlenmesinden itibaren üç yıl geçmiş ise disiplin soruşturması
açılamaz. Disiplin cezasını gerektiren eylemin işlendiği tarihten itibaren beş yıl geçmiş ise disiplin cezası
verilemez.
Disiplin cezasını
gerektiren eylem, aynı zamanda bir suç teşkil eder ve bu suç için kanunda daha
uzun bir zamanaşımı süresi öngörülmüş olur ve ceza soruşturması veya
kovuşturması da açılır ise, ikinci fıkrada belirtilen süre yerine bu süreler
uygulanır. Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca kovuşturma sonucunun
beklenmesine karar verilenler hakkında ise, mahkeme kararının kesinleşmesinden
itibaren iki yıl geçmekle ceza verme yetkisi zamanaşımına uğrar.
MADDE 28.- 2802 sayılı
Kanunun 74 üncü maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
Ancak meslekten çıkarma
cezası verilenler hakkında, cezanın kesinleşmesine kadar görevden uzaklaştırma
tedbiri uygulanır. Görevden uzaklaştırılan hâkim ve savcılara bu süre içinde
aylık ve ödeneklerinin yarısı ödenir. Görevden uzaklaştırma tedbiri kaldırılan
hâkim ve savcılar hakkında 78 inci maddenin ikinci fıkrasındaki hükümler
uygulanır.
MADDE 29.- 2802 sayılı
Kanunun 75 inci maddesinin birinci fıkrasında geçen "uygulanmasından"
ibareleri "kesinleşmesinden" şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 30.- 2802 sayılı
Kanunun 76 ncı maddesinin ikinci fıkrasında geçen "Ceza Muhakemeleri Usulü
Kanununun 411 inci maddesinin birinci fıkrası" ibaresi "5271 sayılı
Ceza Muhakemesi Kanununun 329 uncu maddesi" şeklinde; üçüncü fıkrasında
geçen "Türk Ceza Kanununun 285 inci" ibaresi "5237 sayılı Türk
Ceza Kanununun 267 nci" şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 31.- 2802 sayılı
Kanunun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının birinci cümlesinden sonra gelmek
üzere "İşin niteliğinin gerektirmesi hâlinde Hâkimler ve Savcılar Yüksek
Kurulunca bu süre iki ay daha uzatılabilir." cümlesi ile ikinci fıkrasında
geçen "ceza" kelimesinden sonra gelmek üzere "soruşturması
veya" ibaresi eklenmiştir.
MADDE 32.- 2802 sayılı
Kanunun 93 üncü maddesinin birinci fıkrasında geçen "Cumhuriyet savcısı
ile sorgu hâkimine" ibaresi "Cumhuriyet başsavcısına"; ikinci
fıkrasında geçen "Cumhuriyet Savcısı, sorgu hâkimi" ibaresi
"Cumhuriyet Başsavcısı" şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 33.- 2802 sayılı
Kanunun 95 inci maddesine aşağıdaki cümle eklenmiştir. Bu tür davaların kanun
yolu incelemesi de öncelikli olarak yapılır.
MADDE 34.- 2802 sayılı
Kanunun 97 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 97.- Hâkim ve
savcılar hakkında;
a) Belli bir konuyu
içermeyen veya somut delile dayanmayan,
b) Başvuru sahibinin adı,
soyadı, imzası ile iş veya yerleşim yeri adresi ve Türkiye Cumhuriyeti
vatandaşları için Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası bulunmayan,
c) Daha önceden şikâyet
konusu yapılıp sonuçlanan hususlarda yeni delil içermeyen,
d) Kanun yollarına
başvuru sebebi olarak ileri sürülebilecek veya hâkimlerin yargı yetkisi ve
takdiri kapsamında kalan hususlara ilişkin bulunan,
e) Akıl hastalığı
sebebiyle vesayet altına alınanlar ile henüz vesayet altına alınmamış olmakla
birlikte bu hastalığa duçar oldukları sağlık kurulu raporu ile belirlenenlerce
verilmiş olan,
İhbar ve şikâyetler
işleme konulmaz. Ancak (b) bendinde yazılı şartları taşımayan ihbar ve
şikâyetlerin somut delillere dayanması durumunda, konu hakkında gerekli
araştırma ve inceleme yapılır.
MADDE 35.- 2802 sayılı
Kanunun 113 üncü maddesine aşağıdaki fıkra ikinci fıkra olarak eklenmiştir.
(a) ve (b) bentlerinin
ikinci paragraflarında belirtilen üyelerin de yokluğu hâlinde, birinci sınıfa
ayrılma incelemesine tâbi tutulup da ayrılamayanlar hariç, en kıdemli hâkimden
başlayarak komisyon oluşturulur. Bu durumda kıdemli olan, komisyona başkanlık
eder.
MADDE 36.- 2802 sayılı
Kanunun 114 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 114.- Adalet
komisyonlarının görevleri şunlardır:
a) Atamaları doğrudan
Bakanlıkça yapılanlar dışındaki adlî ve idarî yargı ile ceza infaz kurumları ve
tutukevleri personelinin;
1) İlk defa Devlet
memurluğuna atanacaklardan merkezî sınavda başarılı olanların ilgili yönetmelik
hükümlerine göre düzenlenecek sözlü ve gerektiğinde uygulamalı sınavlarını
yapmak, hukuk fakültesi ve adalet meslek yüksek okulu mezunlarına öncelik
tanımak kaydıyla başarılı olanların atanmalarını teklif etmek.
2) Aslî Devlet
memurluğuna atanmaları, sicil ve disiplin işlemleri, görevden
uzaklaştırılmaları, aylık ve ödenekleri ile diğer özlük işlemlerini bu Kanun ve
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile ilgili mevzuat hükümlerine göre yerine
getirmek.
3) Naklen veya hizmet
gereği atamasını, ilgili mahkeme başkanı, hâkim veya Cumhuriyet savcısının
görüşünü alarak, yetki alanı içerisinde yapmak.
4) Geçici olarak
görevlendirmesini, yetki alanı içerisinde altı ayı geçmemek üzere yapmak.
b) Kanunlarla verilen
diğer görevleri yerine getirmek.
İlk defa Devlet
memurluğuna atanması teklif edilen personelin atanmaları Bakanlık onayı ile
tamamlanır. Bu personelin atanması, eğitilmesi ile ilgili usûl ve esaslar
yönetmelikte gösterilir.
Bu madde kapsamındaki personeli,
ilgili adalet komisyonunun muvafakati, teklifi veya hizmetin gereği olarak
başka bir adalet komisyonunun yetki alanına naklen atama veya geçici olarak
görevlendirme yetkisi Adalet Bakanlığına aittir.
MADDE 37.- 2802 sayılı
Kanunun 115 inci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
Zorunlu hâllerde
görevlendirme
Madde 115.- Herhangi bir
nedenle görevine gelemeyen hâkimin yerine, bu hâkim görevine başlayıncaya veya
Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca yetkilendirme yapılıncaya kadar, o
yerdeki hâkimler arasından, adalet komisyonu başkanınca; adlî yargı çevresinde
herhangi bir nedenle görevine gelemeyen Cumhuriyet savcısının yerine bu
Cumhuriyet savcısı görevine başlayıncaya veya Hâkimler ve Savcılar Yüksek
Kurulunca yetkilendirme yapılıncaya kadar, yargı çevresindeki Cumhuriyet
savcıları arasından, ağır ceza Cumhuriyet başsavcısı tarafından
görevlendirilir.
MADDE 38.- 2802 sayılı
Kanunun 119 uncu maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 119.- Hâkim ve
savcıların meslek içi eğitimlerinin usûl ve esasları, Türkiye Adalet Akademisi
ve Adalet Bakanlığınca birlikte hazırlanacak yönetmelikle belirlenir.
MADDE 39.- 2802 sayılı
Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) ve (2) numaralı
alt bentleri ile (b) bendinin (1) ve (2) numaralı alt bentlerinde, 89 uncu
maddesinin birinci fıkrasında geçen "Adalet Bakanlığı merkez
kuruluşunda" ibareleri "Adalet Bakanlığı merkez, bağlı ve ilgili
kuruluşlarında"; 34 üncü maddesinin birinci, 93 üncü maddesinin ikinci fıkralarında
ve 98 inci maddesinde geçen "Adalet Bakanlığı merkez kuruluşundaki"
ibareleri "Adalet Bakanlığı merkez, bağlı ve ilgili
kuruluşlarındaki"; 34 üncü maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları ile 38
inci maddesinin birinci fıkrasında geçen "Bakanlık merkez
kuruluşundaki" ibareleri "Adalet Bakanlığı merkez, bağlı ve ilgili
kuruluşlarındaki"; 88 inci maddesinde geçen "ağır cezayı gerektiren
suçüstü halleri" ibaresi "ağır ceza mahkemesinin görevine giren
suçüstü hâlleri"; 94 üncü maddesinin başlığında geçen "Ağır cezayı
gerektiren suçüstü hali" ibaresi "Ağır ceza mahkemesinin görevine
giren suçüstü hâlleri"; birinci fıkrasında geçen "Ağır cezayı
gerektiren suçüstü hallerinde" ibaresi "Ağır ceza mahkemesinin
görevine giren suçüstü hâllerinde"; 89 uncu maddesinin üçüncü fıkrasında
geçen "Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu" ibaresi "Ceza Muhakemesi
Kanunu"; Ek Geçici 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde yer
alan “birinci sınıf hâkim ve savcılar” ibaresi “birinci sınıfta üç yılını
doldurmuş hâkim ve savcılar”; aynı maddenin (c) bendinde yer alan “birinci sınıfa ayrılmış ve
Yargıtay-Danıştay üyeliklerine seçilme hakkını kaybetmemiş diğer hâkim ve
savcılar” ibaresi “Yargıtay ve Danıştay üyeliklerine seçilme hakkını kazanmış
birinci sınıf hâkim ve savcılar”şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 40.- 2802 sayılı
Kanuna aşağıdaki geçici maddeler eklenmiştir.
GEÇİCİ MADDE 13.- Bu
Kanunla değiştirilen 2802 sayılı Kanunun 13, 15 ve 32 nci maddelerindeki
düzenlemeler, hâlen görevde bulunan ve henüz birinci sınıf olmamış hâkim ve
savcılar hakkında da uygulanır. Ancak bu uygulama yapılırken, 15 inci maddenin
ikinci fıkrasından yararlanacak olanlar yönünden, Yargıtay ve Danıştay
üyeliklerine seçilme hakkının yitirilmemiş olması, birinci sınıfa ayrılma
tarihlerinin geriye çekilebilmesi için ise ilgili hâkim ve savcıların ilk incelemede birinci sınıfa ayrılmış
olmaları gerekir.
Bu durumda olanlardan,
birinci fıkrada sayılan maddelerin yürürlüğe girdiği tarihten önce birinci
sınıfa ayrılmalarına karar verilmiş olan hâkim ve savcılar ile meslekte
fiilen on yılını dolduran ve birinci sınıfa ayrılma incelemesine tâbi
tutulacak hâkim ve savcıların bu tarihten geçerli olmak üzere birinci sınıfa ayrılma
ve birinci sınıf olma tarihleri de 15 ve 32 nci maddelere göre düzeltilir.
Bu uygulamalar, geçmişe
yönelik malî hak doğurmaz.
GEÇİCİ MADDE 14.- Bu
Kanunla değiştirilen adlî ve idarî yargı hâkim ve savcılığının sınıf, derece ve
görev unvanlarını belirleyen (1) ve (2) sayılı cetveller gereğince hâkim ve
savcıların yeniden atanmaları gerekmez. Bunlar mevcut görevlerine devam
ederler.
GEÇİCİ MADDE 15.- Bu
Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç yıl süre ile adalet
müfettişliğine yapılacak atamalarda, 37 nci maddedeki sekiz yıllık hizmet
süresi beş yıl olarak uygulanır.
MADDE 41.- 2802 sayılı
Kanuna bağlı (1) ve (2) sayılı cetveller aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
(1)
SAYILI CETVEL
Sınıf Derece Unvan
Üçüncü
Sınıf |
8 |
Hâkimlik |
|
|
Cumhuriyet
Başsavcılığı |
|
|
Cumhuriyet
Savcılığı |
Üçüncü
Sınıf |
7 |
Hâkimlik
|
|
|
Cumhuriyet
Başsavcılığı |
|
|
Cumhuriyet
Savcılığı |
Üçüncü
Sınıf |
6 |
Hâkimlik
|
|
|
Yargıtay
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Cumhuriyet
Başsavcılığı |
|
|
Cumhuriyet
Savcılığı |
|
|
Yargıtay
Cumhuriyet Savcılığı |
|
|
Adalet
Müfettişliği |
|
|
Bakanlık
Tetkik Hâkimliği |
İkinci
Sınıf |
5 |
Hâkimlik
|
|
|
Yargıtay
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Cumhuriyet
Başsavcılığı |
|
|
Cumhuriyet
Savcılığı |
|
|
Yargıtay Cumhuriyet Savcılığı |
|
|
Adalet
Müfettişliği |
|
|
Bakanlık
Tetkik Hâkimliği |
İkinci
Sınıf |
4 |
Hâkimlik
|
|
|
Yargıtay
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Mahkeme
Başkanlığı |
|
|
Cumhuriyet
Başsavcılığı |
|
|
Cumhuriyet
Savcılığı |
|
|
Yargıtay
Cumhuriyet Savcılığı |
|
|
Adalet
Müfettişliği |
|
|
Bakanlık
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Bölge
Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Savcılığı |
İkinci
Sınıf |
3 |
Hâkimlik
|
|
|
Yargıtay
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Mahkeme
Başkanlığı |
|
|
Cumhuriyet
Başsavcılığı |
|
|
Cumhuriyet
Savcılığı |
|
|
Yargıtay
Cumhuriyet Savcılığı |
|
|
Adalet
Müfettişliği |
Sınıf |
Derece |
Unvan |
|
|
Bakanlık
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Bölge
Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Savcılığı |
İkinci
Sınıf |
2 |
Hâkimlik
|
|
|
Yargıtay
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Mahkeme
Başkanlığı |
|
|
Cumhuriyet
Başsavcılığı |
|
|
Cumhuriyet
Savcılığı |
|
|
Yargıtay
Cumhuriyet Savcılığı |
|
|
Adalet
Müfettişliği |
|
|
Bakanlık
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Bölge
Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Savcılığı |
|
|
Genel
Müdürlük Daire Başkanlığı |
|
|
Araştırma
Plânlama Koordinasyon Kurulu Üyeliği |
İkinci
Sınıf |
1 |
Hâkimlik
|
|
|
Yargıtay
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Mahkeme
Başkanlığı |
|
|
Cumhuriyet
Başsavcılığı |
|
|
Cumhuriyet
Savcılığı |
|
|
Yargıtay
Cumhuriyet Savcılığı |
|
|
Adalet
Müfettişliği |
|
|
Bakanlık
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Bölge
Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Savcılığı |
|
|
Genel
Müdürlük Daire Başkanlığı |
|
|
Araştırma
Plânlama Koordinasyon Kurulu Üyeliği |
Birinci
sınıfa ayrılmış |
1 |
Hâkimlik
|
|
|
Yargıtay
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Mahkeme
Başkanlığı |
|
|
Cumhuriyet
Başsavcılığı |
|
|
Cumhuriyet
Savcılığı |
|
|
Yargıtay
Cumhuriyet Savcılığı |
|
|
Müstakil
Daire Başkanlığı |
|
|
Adalet
Başmüfettişliği |
|
|
Genel
Müdür Yardımcılığı |
|
|
Genel
Müdürlük Daire Başkanlığı |
|
|
Araştırma
Plânlama Koordinasyon Kurulu Üyeliği |
|
|
Adalet
Müfettişliği |
|
|
Bakanlık
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Bölge
Adliye Mahkemesi Daire Başkanlığı |
|
|
Bölge
Adliye Mahkemesi Üyeliği |
|
|
Bölge
Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığı |
|
|
Bölge
Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Savcılığı |
|
|
Cumhuriyet
Başsavcıvekilliği |
Sınıf |
Derece |
Unvan |
Birinci
Sınıf |
1 |
Adalet
Bakanlığı Müsteşarlığı |
|
|
Bakanlık
Yüksek Müşavirliği |
|
|
Adalet
Bakanlığı Müsteşar Yardımcılığı |
|
|
Adalet
Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığı |
|
|
Adalet
Bakanlığı Genel Müdürlüğü |
|
|
Araştırma
Plânlama Koordinasyon Kurulu Başkanlığı |
|
|
Teftiş
Kurulu Başkan Yardımcılığı |
|
|
Hâkimlik
|
|
|
Yargıtay
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Mahkeme
Başkanlığı |
|
|
Cumhuriyet
Başsavcılığı |
|
|
Cumhuriyet
Başsavcıvekilliği |
|
|
Cumhuriyet
Savcılığı |
|
|
Yargıtay
Cumhuriyet Savcılığı |
|
|
Müstakil
Daire Başkanlığı |
|
|
Adalet
Başmüfettişliği |
|
|
Genel
Müdür Yardımcılığı |
|
|
Genel
Müdürlük Daire Başkanlığı |
|
|
Araştırma
Plânlama Koordinasyon Kurulu Üyeliği |
|
|
Bakanlık
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Adalet
Müfettişliği |
|
|
Bölge
Adliye Mahkemesi Başkanlığı |
|
|
Bölge
Adliye Mahkemesi Daire Başkanlığı |
|
|
Bölge
Adliye Mahkemesi Üyeliği |
|
|
Bölge
Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığı |
|
|
Bölge
Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Savcılığı |
|
|
|
(2)
SAYILI CETVEL |
|
|
|
|
|
Sınıf |
Derece |
Unvan |
Üçüncü
Sınıf |
8 |
Hâkimlik |
Üçüncü
Sınıf |
7 |
Hâkimlik |
Üçüncü
Sınıf |
6 |
Hâkimlik
|
|
|
Danıştay
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Adalet Müfettişliği |
|
|
Bakanlık Tetkik
Hâkimliği |
İkinci
Sınıf |
5 |
Hâkimlik
|
|
|
Danıştay
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Danıştay
Savcılığı |
|
|
Adalet
Müfettişliği |
|
|
Bakanlık
Tetkik Hâkimliği |
İkinci
Sınıf |
4 |
Hâkimlik
|
Sınıf |
Derece |
Unvan
|
|
|
Danıştay
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Danıştay
Savcılığı |
|
|
Mahkeme
Başkanlığı |
|
|
Adalet
Müfettişliği |
|
|
Bakanlık
Tetkik Hâkimliği |
İkinci
Sınıf |
3 |
Hâkimlik
|
|
|
Danıştay
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Danıştay
Savcılığı |
|
|
Mahkeme
Başkanlığı |
|
|
Adalet
Müfettişliği |
|
|
Bakanlık
Tetkik Hâkimliği |
İkinci
Sınıf |
2 |
Hâkimlik
|
|
|
Danıştay
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Danıştay
Savcılığı |
|
|
Mahkeme
Başkanlığı |
|
|
Adalet
Müfettişliği |
|
|
Bakanlık
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Genel
Müdürlük Daire Başkanlığı |
|
|
Araştırma
Plânlama Koordinasyon Kurulu Üyeliği |
İkinci
Sınıf |
1 |
Hâkimlik
|
|
|
Danıştay
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Danıştay
Savcılığı |
|
|
Mahkeme
Başkanlığı |
|
|
Adalet
Müfettişliği |
|
|
Bakanlık
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Genel
Müdürlük Daire Başkanlığı |
|
|
Araştırma
Plânlama Koordinasyon Kurulu Üyeliği |
Birinci
sınıfa ayrılmış |
1 |
Hâkimlik
|
|
|
Danıştay
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Danıştay
Savcılığı |
|
|
Bölge
İdare Mahkemesi Başkanlığı |
|
|
Mahkeme
Başkanlığı |
|
|
Müstakil
Daire Başkanlığı |
|
|
Adalet
Başmüfettişliği |
|
|
Genel
Müdür Yardımcılığı |
|
|
Genel
Müdürlük Daire Başkanlığı |
|
|
Araştırma
Plânlama ve Koordinasyon Kurulu Üyeliği |
|
|
Adalet
Müfettişliği |
|
|
Bakanlık
Tetkik Hâkimliği |
Birinci
Sınıf |
1 |
Adalet
Bakanlığı Müsteşarlığı |
|
|
Bakanlık
Yüksek Müşavirliği |
|
|
Adalet
Bakanlığı Müsteşar Yardımcılığı |
Sınıf |
Derece |
Unvan |
|
|
Adalet
Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığı |
|
|
Adalet
Bakanlığı Genel Müdürlüğü |
|
|
Araştırma
Plânlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı |
|
|
Teftiş
Kurulu Başkan Yardımcılığı |
|
|
Hâkimlik
|
|
|
Danıştay
Tetkik Hâkimliği |
|
|
Bölge
İdare Mahkemesi Başkanlığı |
|
|
Mahkeme
Başkanlığı |
|
|
Danıştay
Savcılığı |
|
|
Müstakil
Daire Başkanlığı |
|
|
Adalet
Başmüfettişliği |
|
|
Genel
Müdür Yardımcılığı |
|
|
Genel
Müdürlük Daire Başkanlığı |
|
|
Araştırma
Plânlama ve Koordinasyon Kurulu Üyeliği |
|
|
Adalet
Müfettişliği |
|
|
Bakanlık
Tetkik Hâkimliği |
MADDE 42.- 2802 sayılı
Kanuna ekli I Sayılı Ek Gösterge Cetveli aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
I SAYILI EK GÖSTERGE
CETVELİ
UNVAN
DERECE EK
GÖSTERGE
a)
Anayasa Mahkemesi Başkanı, Yargıtay Birinci Başkanı, |
|
|
|
|
Danıştay
Başkanı, Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanı ile |
|
|
|
|
Yargıtay
Cumhuriyet Başsavcısı ve Danıştay Başsavcısı |
1 |
8.000 |
|
|
b) Anayasa
Mahkemesi üyeleri, Yargıtay üyeleri, Danıştay |
|
|
|
|
üyeleri,
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcıvekili, birinci sınıf |
|
|
|
|
hâkim ve
savcılıkta üç yılını doldurup Yargıtay ve Danıştay |
|
|
|
|
üyeliğine
seçilme hakkını kaybetmemiş olanlar, Adalet |
|
|
|
|
Bakanlığı
Müsteşarı |
|
|
1 |
7.600 |
c)
Birinci sınıfa ayrılmış, bu sınıfa ayrıldığı tarihten itibaren de |
|
|
|
|
meslekte
üç yılını doldurmuş, Yargıtay ve Danıştay üyeliğine |
|
|
|
|
seçilme
hakkını kazanmış birinci sınıf hâkim ve savcılar |
1 |
5.800 |
|
|
d) Bu
Kanuna göre birinci sınıfa ayrılmalarına karar verilmiş |
|
|
|
|
olup da
birinci derece aylığını almış olan hâkim ve savcılar |
1 |
4.800 |
|
|
e) Diğer
hâkim ve savcılar |
|
1 |
4.000 |
|
|
|
|
2 |
3.600 |
|
|
|
3 |
3.000 |
|
|
|
4 |
2.300 |
|
|
|
5 |
2.200 |
|
|
|
6 |
1.600 |
|
|
|
7 |
1.500 |
|
|
|
8 |
1.300 |
MADDE 43.- 2802 sayılı Kanunun
8 inci maddesinin (e) bendi, 9 uncu maddesinin dördüncü, beşinci, altıncı
fıkraları, 11 inci maddesinin ikinci fıkrası, 23 üncü maddesinin ikinci
fıkrası, 30 uncu maddesinin dördüncü fıkrası, 39 uncu maddesinin ikinci ve
üçüncü fıkraları, 60 ıncı maddesinin son fıkrası, 78 inci maddesinin üçüncü
fıkrası ile 88 inci maddesinin birinci fıkrasının son cümlesi yürürlükten
kaldırılmıştır.
MADDE 44.- 26.4.1961
tarihli ve 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında
Kanunun 15 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 15.- İl seçim
kurulu, iki yılda bir ocak ayının son haftasında, il merkezinde görev yapan en
kıdemli hâkimin başkanlığında merkez ilçe seçim kurulu başkanlarından sonra
gelen en kıdemli iki üyeden oluşur. Kurulun, hâkimlerden iki de yedek üyesi
vardır. Bu suretle kurulan il seçim kurulu iki yıl süre ile görev yapar.
Hâkimlerin kıdemi, 24.2.1983 tarihli ve 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar
Kanununun 15 inci maddesine göre belirlenir. Ancak, bu kıdemin belirlenmesinde,
kınama veya daha ağır disiplin cezası almış olanlar diğerlerinden kıdemsiz
sayılırlar.
İl seçim kurulu
başkanlığı ile asıl ve yedek üyeliklerini ve ilçe seçim kurulu başkanlığını
yapacak olan hâkimlerden biri, herhangi bir sebeple bu görevi yapamaz ve o
yerde bu görevi yapabilecek başka bir hâkim de bulunmazsa, o yerin bağlı olduğu
ağır ceza mahkemesinin yargı çevresi içerisinde bulunan ve görevinden
ayrılmasında sakınca görülmeyen bir hâkime, merciince bu yetki verilir.
Eksiklerin, ağır ceza çevresi
içerisindeki hâkimlerden tamamlanmasına imkân bulunmayan hâllerde, bu ağır ceza
merkezine en yakın ağır ceza mahkemelerinin yargı çevresi içerisindeki
hâkimlerden biri, yukarıdaki usûle göre yetki verilerek gönderilir.
Bu suretle kendisine
yetki verilen hâkimin gelip görevine başlamasına kadar seçim kurulu
başkanlığını, kurulun kendi arasından gizli oyla seçeceği bir üye yapar.
MADDE 45.- 298 sayılı
Kanunun 18 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 18.- İlçe seçim
kurulu, iki yılda bir ocak ayının son haftasında, bir başkan ile altı asıl ve
altı yedek üyeden kurulur ve iki yıl süre ile görev yapar. İlçedeki en kıdemli
hâkim kurulun başkanıdır. Bu kurul asıl üyeleriyle toplanır. Bir asıl üyenin
katılmadığı toplantıya, öncelikle o üyenin yedeği çağırılır.
İl merkezlerinde
kurulacak merkez ilçe seçim kurullarına, il seçim kurullarına başkanlık edecek
hâkimden sonra gelen en kıdemli hâkim başkanlık eder.
Seçmen sayısı 25 000`i
aşan ilçelerde seçim evrakının dağıtım ve toplanması sandık kurul başkanları ve
en az bir üyenin eğitimi ile sandık kurullarından sonuçların alınması ve
birleştirilerek bağlı olduğu ilçe seçim kuruluna teslim görevini niyabeten
yerine getirmek amacıyla geçici ilçe seçim kurulları oluşturulabilir. Bu
kurullar bir başkanla altı üyeden oluşur. İl ve ilçe seçim kurullarında görev
almış hâkimlerden sonra gelen en kıdemli hâkimler bu kurullara başkanlık eder.
Kurulun iki üyesi kurul başkanınca kamu görevlileri arasından belirlenir. Dört
üye ise dört yedeği ile birlikte 19 uncu madde esaslarına göre siyasî
partilerden alınır. Bu kurulların çalışma usûl ve esasları, kurulacağı ilçeler
ile sayısı ve görev süresi Yüksek Seçim Kurulu tarafından kararlaştırılır.
Hâkimlerin kıdemi 2802
sayılı Kanunun 15 inci maddesine göre belirlenir. Ancak, bu kıdemin
belirlenmesinde, kınama veya daha ağır disiplin cezası almış olanlar
diğerlerinden kıdemsiz sayılırlar.
MADDE 46.- 298 sayılı
Kanunun 30 uncu maddesine aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.
Seçim büroları, seçim
kurulu başkanları tarafından ve seçim
iş ve işlemleri dışında Yüksek Seçim Kurulunun görüşü alınmak suretiyle Adalet
Bakanlığınca çıkartılacak yönetmelikle belirlenecek usûl ve esaslara göre adalet müfettişleri vasıtası ile denetlenir.
Seçim büroları, seçim
kurulu başkanlarınca yılda en az bir defa denetlenir. Bu denetim, geçen bir
yıllık işlemlere şâmil olmak üzere her yıl ocak ayı içinde yapılır. Denetim
sonucunda düzenlenecek raporların bir örneği seçim bürolarında saklanır, birer
örneği de en geç o ayın sonuna kadar Yüksek Seçim Kurulu Başkanlığına gönderilir.
MADDE 47.- 298 sayılı
Kanunun ek 7 nci maddesinde geçen "Subay, Astsubaylar hariç olmak
üzere" ibaresi "Yüksek mahkeme üyeleri, hâkimler, savcılar ve bu
meslekten sayılanlar ile Subay ve Astsubaylar hariç olmak üzere" şeklinde
değiştirilmiştir.
MADDE 48.- 8.5.1991
tarihli ve 3717 sayılı Adlî Personel ile Devlet Davalarını Takip Edenlere Yol
Gideri ve Tazminat Verilmesi ile 492 sayılı Harçlar Kanununun Bir Maddesinin
Yürürlükten Kaldırılması Hakkında Kanunun 2 nci maddesinin altıncı fıkrasının
birinci cümlesinden sonra gelmek üzere aşağıdaki cümle eklenmiş, ikinci cümlesi
aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve yedinci fıkrasının sonuna aşağıdaki cümleler
eklenmiştir.
Ancak, bu ödemelerin
aylık toplamı en yüksek Devlet memuru aylığını (ek gösterge dahil) geçemez.
Geçen miktar ve yol
tazminatının diğer yarısı, o yerdeki bir bankada açılan hesaba yatırılır.
Adalet Bakanlığı merkez
hesabına gönderilen paralardan, Adalet Bakanlığı merkez teşkilâtında daimî ve
geçici olarak görevlendirilen ve fiilen teknik hizmetler görevini yürüten
personele, teminlerindeki güçlük, görevin önemi ve sair nitelikleri dikkate
alınmak suretiyle, Adalet Bakanlığınca belirlenen usûl ve esaslara göre üç ayda
bir ödeme yapılır.Yapılan ödemeler aylık olarak en yüksek Devlet memuru
aylığının (ek gösterge dahil) iki katını geçemez.
MADDE 49.- 29.7.2002
tarihli ve 4769 sayılı Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri Personeli Eğitim
Merkezleri Kanununa aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
GEÇİCİ MADDE 2.- Bu
Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 1.8.2007 tarihine kadar 11 inci
maddenin birinci fıkrasındaki hizmet öncesi eğitime ilişkin hükümler
uygulanmaz.
MADDE 50.- 23.7.2003
tarihli ve 4954 sayılı Türkiye Adalet Akademisi Kanununun 31 inci maddesinin
ikinci fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
Uzmanlık programlarında
başarı ile geçirilen süreler, iki yılı aşmamak üzere, kademe ilerlemesi ve
derece yükselmesi incelemesinde değerlendirilir.
MADDE 51.- 4954 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici madde
eklenmiştir.
GEÇİCİ MADDE 10.- Bu
Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren beş yıl süreyle Bakanlığın teklifi ve Hâkimler ve Savcılar
Yüksek Kurulunun kararı ile bir yıllık staj süresini tamamlayan adlî ve idarî
yargı hâkim ve savcı adayları, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca mesleğe
kabul edilmeleri hâlinde, hâkimlik ve savcılık mesleğine atanabilirler.
Bu maddenin uygulanmasına
ilişkin hususlar Akademinin görüşü alınarak hazırlanacak yönetmelikte
gösterilir.
MADDE 52.- Adalet
Bakanlığı merkez kadrosunda kullanılmak üzere ekli listede yer alan kadro ihdas
edilerek, 13.12.1983 tarihli ve 190 sayılı Genel Kadro ve Usulü Hakkında Kanun
Hükmünde Kararnameye ekli (II) sayılı cetvelin ilgili bölümüne eklenmiştir.
GEÇİCİ MADDE 1.- Yeni bir
düzenleme yapılıncaya kadar, 23/1/1987 tarihli ve 270 sayılı Yüksek Hakimlik
Tazminatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 1 inci maddesinde yer alan
yüksek hâkimlik tazminatı cetvelinin (3) ve (4) numaralı sırası aşağıdaki
şekilde uygulanır.
3 Yargıtay-Danıştay-Sayıştay
Üyeleri, birinci sınıf
hâkim
ve savcılıkta üç yılını doldurup Yargıtay ve
Danıştay
üyeliğine seçilme hakkını kaybetmemiş
olanlar,
Sayıştay Savcısı 7.000
4 Birinci
sınıfa ayrılmış, bu sınıfa ayrıldığı tarihten
itibaren
de meslekte üç yılını doldurmuş, Yargıtay ve
Danıştay
üyeliğine seçilme hakkını kazanmış birinci
sınıf
hâkim ve savcılar 4.500
Bu Kanunun yürürlüğe
girmesinden önce birinci sınıf olan hâkim ve savcılar, daha önceden hak
kazandıkları ek gösterge ve yüksek hâkimlik tazminatı rakamlarına göre aylık
almaya devam ederler.
Bu Kanunda öngörülen
yönetmelikler, Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç altı ay
içinde çıkarılır.
MADDE 53.- Bu Kanun
yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 54.- Bu Kanun
hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
ADALET KOMİSYONUNUN KABUL
ETTİĞİ METİN
HÂKİMLER VE SAVCILAR KANUNU İLE BAZI KANUNLARDA
DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN
MADDE 1.- 24/2/1983
tarihli ve 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 8 inci maddesinin (c)
bendinin ikinci paragrafı aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve (h) bendinde geçen
"ağır hapis veya" ibaresi madde metninden çıkarılmıştır.
"İdarî yargı
adayları için; hukuk fakültesinden mezun olmak veya yabancı bir hukuk
fakültesini bitirip de Türkiye'de hukuk fakülteleri programlarına göre eksik
kalan derslerden sınava girip başarı belgesi almış bulunmak, hukuk
fakültesinden mezun olanlar dışından alınacak adaylar bakımından, her dönemde
ihtiyaç oranında, hukuk veya hukuk bilgisine programlarında yeterince yer veren
siyasal bilgiler, idarî bilimler, iktisat ve malîye alanlarında en az dört
yıllık yüksek öğrenim yapmış veya bunlara denkliği kabul edilmiş yabancı öğretim kurumlarından mezun olmak,"
ANAYASANIN 89 UNCU VE 104 ÜNCÜ MADDELERİ GEREĞİNCE CUMHURBAŞKANINCA
BİR DAHA GÖRÜŞÜLMEK ÜZERE
GERİ GÖNDERİLEN KANUNA EKLİ LİSTE
(1) SAYILI LİSTE
KURUMU : ADALET BAKANLIĞI
TEŞKİLATI : MERKEZ
İHDASI UYGUN GÖRÜLEN
KADROLARIN
(MESLEK MENSUPLARI)
SERBEST TUTULAN
KADRO KADRO
SINIFI UNVANI DERECESİ ADEDİ ADEDİ TOPLAM
|
Teftiş Kurulu
Başkan |
|
|
|
|
|
Yardımcısı |
1 |
2 |
- |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
TOPLAM |
|
2 |
|
2 |