ANAYASA MAHKEMESİ KARARI, 2022/13 E., 2022/66 K., 01.06.2022 T.

6 Temmuz 2022 ÇARŞAMBA ResmîGazete Sayı : 31888

ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Anayasa Mahkemesi Başkanlığından:

Esas Sayısı : 2022/13
Karar Sayısı : 2022/66
Karar Tarihi: 1/6/2022

İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN: Bandırma Sulh Ceza Hâkimliği

İTİRAZIN KONUSU: 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik
Kanunu’nun 25/6/2010 tarihli ve 6001 sayılı Kanun'un 36. maddesiyle değiştirilen 65.
maddesinin sekizinci fıkrasının Anayasa’nın 2. ve 38. maddelerine aykırılığı ileri sürülerek
iptaline karar verilmesi talebidir.

OLAY: Davacı hakkında uygulanan idari para cezasının iptali talebiyle açılan
davada itiraz konusu kuralın Anayasa‘ya aykırı olduğu kanısına varan Mahkeme, iptali için
başvurmuştur.

I. İPTALİ İSTENEN KANUN HÜKMÜ

Kanun’un itiraz konusu kuralın da yer aldığı 65. maddesi şöyledir:

"Araçların yüklenmesi:

Madde 65 - (Değişik: 25/6/2010-6001/36 md.)

Araçların yüklenmesinde, yönetmeliklerle belirlenen ölçü ve esaslara aykırı olarak:

a) Taşıma sınırı üstünde yolcu alınması.

b) Azami yüklü ağırlığın veya izin verilen azami yüklü ağırlığın aşılması.

c) (b) bendindeki ağırlıklar aşılmamış olsa bile azami dingil ağırlıkları aşılacak şekilde
yüklenmesi.

d) Karayolu yapısı ve kapasitesi ile trafik güvenliği bakımından tehlikeli olabilecek
tarzda yükleme yapılması,

e) Tehlikeli ve zararlı maddelerin gerekli izin ve tedbirler alınmadan taşınması,

fi Ağırlık ve boyutları bakımından taşınması özel izne bağlı olan eşyanın izin alınmadan
yüklenmesi, taşınması ve taşıttırılması,

g) Gabari dışı yük yüklenmesi, taşman yük üzerine veya araç dışına yolcu bindirilmesi,

h) Yükün karayoluna değecek, düşecek, dökülecek, saçılacak, sızacak, akacak, kayacak,
gürültü çıkaracak şekilde yüklenmesi,

i) Yükün, her çeşit yolda ve yolun her eğiminde dengeyi bozacak, yoldaki bir şeye
takılacak ve sivri çıkıntılar hası! edecek şekilde yüklenmesi,

j) Sürücünün görüşüne engel olacak, aracın sürme güvenliğini bozacak ve tescil



plakaları, ayırım işaretleri, dur ve dönüş ışıkları ile yansıtıcıları örtecek şekilde yüklenmesi.

k) Çeken ve çekilen araçlarla ilgili şartlar ve tedbirler yerine getirilmeden araçların
çekilmesi,

yasaktır.

Birinci fıkranın (a) bendi hükümlerine uymayanlara, (...) 50 Türk Lirası; (d), (h), (i),
(j) ve (k) bentleri hükümlerine uymayanlara 125 Türk Lirası; (e) ve (f) bentlerindeki
hükümlere uymayanlara 250 Türk Lirası; (c) ve (g) bentleri hükümlerine uymay’an
işletenlere 500 Türk Lirası, (g) bendine aykırı yük gönderenlere 1.000 Türk Lirası idari para
cezası verilir. Ayrıca, bütün sorumluluk ve giderler araç işletenine ait olmak üzere, fazla
yolcular en yakın yerleşim biriminde indirilir, birinci fıkranın (e) ve (f) bentlerindeki
şartlara uymayan yük taşımasında kullanılan taşıtlar, gerekli izinler sağlanıncay’a kadar
trafikten men edilir.

Birinci fıkranın (b) bendine uymayarak;

a) % 10 fazlasına kadar yüklemelerde 500 Türk Lirası,

b) % 15 fazlasına kadar yüklemelerde 1.000 Türk Lirası.

c) % 20 fazlasına kadar yüklemelerde 1.500 Türk Lirası,

d) % 25 fazlasına kadar yüklemelerde 2.000 Türk Lirası,

e) % 25 'in üzerinde fazla yüklemelerde 3.000 Türk Lirası,

işleten ve gönderenlere ayrı ay rı idari para cezası verilir.

Ağırlık ve boyut kontrol mahallerinde işaret, ışık, ses veya görevlilerin dur ikazına
rağmen tartı veya ölçü kontrolüne girmeden seyrine devam eden araçlara tescil plakalarına
göre 1.000 Türk Lirası İdarî para cezası uygulanır.

Azami yüklü ağırlığın % 20 'den fazla aşılması halinde fazla yük. birinci fıkranın (b)
bendine uygun hale getirilmeden yola devam etmesine izin verilmez.

Milletlerarası taşımalarda yabancı plakalı araçların birinci fıkraya uymayan işleten ve
gönderenlerine verilen idari para cezaları tahsil olunmadan anılan araçların yola devam
etmelerine izin verilmez.

İşleten ile gönderenin aynı olması halinde birinci fıkraya uymayan işleten ve gönderen
için uygulanacak idari para cezalarının toplamı uygulanır.

Gönderenin birden fada olması veya tespit edilememesi halinde birinci fıkraya
uymayan işleten ve gönderen için uygulanacak İdarî para cezalarının toplamı işletene
uygulanır.

Araçların yüklenmesine ilişkin ölçü ve usuller, ağırlık ve boyut kontrolü usul ve esasları
ile tartı toleransları Ulaştırma Bakanlığı tarafından yönetmelikle belirlenir.

Uluslararası yük ve yolcu taşımacılığına ilişkin konularda ikili ve çok taraflı anlaşma
hükümleri saklıdır.



Tarım alanlarına yapılacak yük ve yolcu taşımacılığına ilişkin esas ve usuller
yönetmelikte belirlenir."

II. İLK İNCELEME

1. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü hükümleri uyarınca Zühtü ARSLAN. Haşan Tahsin
GÖKCAN. Kadir ÖZKAYA, Engin YILDIRIM, Hicabi DURSUN. Muammer TOPAL, M.
Emin KUZ, Rıdvan GÜLEÇ, Recai AKYEL, Yusuf Şevki HAKYEMEZ, Yıldız
SEFERİNOĞLU. Basri BAĞCI, İrfan FİDAN ve Kenan YAŞAR’ın katılımlanyla 24/2/2022
tarihinde yapılan ilk inceleme toplantısında öncelikle uygulanacak kural ve sınırlama
sorunları görüşülmüştür.

2. Anayasa’nın 152. ile 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin
Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 40. maddelerine göre bir davaya
bakmakta olan mahkeme, o dava sebebiyle uygulanacak bir kanunun veya Cumhurbaşkanlığı
kararnamesinin hükümlerini Anayasa'ya aykırı görmesi hâlinde veya taraflardan birinin ileri
sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varması durumunda bu hükümlerin iptalleri
için Anayasa Mahkemesine başvurmaya yetkilidir. Ancak anılan maddeler uyarınca bir
mahkemenin Anayasa Mahkemesine başvurabilmesi için elinde yöntemince açılmış ve
mahkemenin görev kapsamına giren bir davanın bulunması, iptali talep edilen kuralın da o
davada uygulanacak olması gerekir. Uygulanacak kural ise bakılmakta olan davanın değişik
evrelerinde ortaya çıkan sorunların çözümünde veya davayı sonuçlandırmada olumlu ya da
olumsuz yönde etki yapacak nitelikte bulunan kurallardır.

3. İtiraz yoluna başvuran Mahkeme, 2918 sayılı Kanun’un 65. maddesinin sekizinci
fıkrasının iptalini talep etmiştir. İtiraz konusu kuralla anılan maddenin araçların
yüklenmesinde uyulması gereken kuralları belirten birinci fıkrasına uyulmaması durumuna
ilişkin olarak gönderenin birden fazla olması veya tespit edilememesi hâlinde işleten ve
gönderen için öngörülen idari para cezalarının toplamının işletene uygulanması hükme
bağlanmıştır.

4. Bakılmakta olan davanın konusu ise gönderenin tespit edilememesi nedeniyle
işletene uygulanan işleten ve gönderen için öngörülen idari para cezalarının toplamının iptali
talebine ilişkindir. Bu itibarla itiraz konusu kuralda yer alan "... birden fazla olması...
ibaresinin bakılmakta olan davada uygulanma imkânı bulunmadığından bu İbareye ilişkin
başvurunun reddi gerekir.

5. Diğer yandan itiraz konusu kuralın kalan kısmı, gönderenin tespit edilememesi
durumunun yanı sıra bakılmakta olan davada uygulanma imkânı bulunmayan gönderenin
birden fazla olması hâli bakımından da geçerli ortak kural niteliğindedir. Bu nedenle kuralın
kalan kısmının esasına ilişkin incelemenin, kuralda yer alan "...veya tespit edilememesi..."
ibaresi ile sınırlı olarak yapılması gerekir.

6. Ayrıca itiraz konusu ibare bakılmakta olan davanın konusu olan azami yüklü
ağırlığın veya izin verilen azami yüklü ağırlığın aşılması durumunun yanı sıra anılan
maddenin birinci fıkrasında sayılan araçların yüklenmesine ilişkin diğer kurallar yönünden de
geçerli ortak kural niteliğindedir. Bu itibarla kuralın esasına ilişkin incelemenin bakılmakta



olan davanın konusu gözetilerek maddenin birinci fıkrasının (b) bendi yönünden yapılması
gerekir.

7. Açıklanan nedenlerle 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik
Kanunu’nun 25/6/2010 tarihli ve 6001 sayılı Kanun’un 36. maddesiyle değiştirilen 65.
maddesinin;

A. Sekizinci fıkrasında yer alan “...birden fazla olması..." ibaresinin itiraz
başvurusunda bulunan Mahkemenin bakmakta olduğu davada uygulanma imkânı
bulunmadığından bu ibareye ilişkin başvurunun Mahkemenin yetkisizliği nedeniyle
REDDİNE,

B. Sekizinci fıkrasının kalan kısmının esasının incelenmesine, esasa ilişkin
incelemenin "'...veya tespit edilememesi..." ibaresi ile sınırlı olarak ve anılan maddenin birinci
fıkrasının (b) bendi yönünden yapılmasına,

OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.

III. ESASIN İNCELENMESİ

8. Başvuru kararı ve ekleri, Raportör Aydın AYGÜN tarafından hazırlanan işin
esasına ilişkin rapor, itiraz konusu kanun hükmü, dayanılan Anayasa kuralları ve bunların
gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp
düşünüldü:

A. Anlam ve Kapsam

9. 2918 sayılı Kanun'un 65. maddesinde araçların yüklenmesine ilişkin kurallar
düzenlenmiştir. Anılan maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde azami yüklü ağırlığın veya
izin verilen azami yüklü ağırlığın aşılması yasaklanmıştır. Maddenin sekizinci fıkrasında da
gönderenin birden fazla olması veya tespit edilememesi hâlinde birinci fıkraya uymayan
işleten ve gönderen için öngörülen idari para cezalarının toplamının işletene uygulanacağı
hüküm altına alınmıştır. İtiraz konusu kural anılan fıkrada yer alan “...veya tespit
edilememesi..." ibaresi olup kural maddenin birinci fıkrasının (b) bendi yönünden
incelenmiştir.

10. Maddenin üçüncü fıkrasında ise birinci fıkranın (b) bendinde belirtilen azami
yüklü ağırlığın veya izin verilen azami yüklü ağırlığın aşılması yasağına uymayan işleten ve
gönderenlere ayrı ayrı idari para cezasının verilmesi öngörülmüştür.

11. Kanun'un 3. maddesinde de işleten kavramı tanımlanmıştır. Buna göre işleten,
araç sahibi olan veya mülkiyeti muhafaza kaydıyla satışta alıcı sıfatıyla sicilde kayıtlı görülen
veya aracın uzun süreli kiralama, ariyet veya rehini gibi hâllerde kiracı, ariyet veya rehin alan
kişidir. Ancak ilgili tarafından başka bir kişinin aracı kendi hesabına ve tehlikesi kendisine ait
olmak üzere işlettiği ve araç üzerinde fiilî tasarrufu bulunduğu ispat edilirse, bu kimse işleten
sayılır.



12. Gönderen kavramına ilişkin bir tanıma ise Kanun’da yer verilmemiştir. Ancak
10/7/2003 tarihli ve 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu'nun 3. maddesinde gönderen
Eşyayı taşımacıya teslim eden, gönderileni belirleyen ve taşıma senedini imzalayan kişi...”

şeklinde tanımlanmıştır.

13. Bu itibarla kural, işletenden başka bir gönderenin bulunduğu ve gönderenin tespit
edilemediği durumlarda işleten ve gönderen için ayrı aynı belirlenecek olan idari para
cezalarının toplamının işletene uygulanmasını öngörmektedir.

B. İtirazın Gerekçesi

14. Başvuru kararında özetle; hukuk devleti kapsamında yer alan ilkelerden birinin
de aynı fiilden dolayı birden fazla yargılanmama veya cezalandırılmama (ne bis in idem)
ilkesi olduğu, anılan ilkeye göre aynı fiilden dolayı mükerrer yargılamanın yapılamayacağı ve
cezanın verilemeyeceği, söz konusu ilkenin idari yaptırımlar için de geçerli olduğu, itiraz
konusu kuralın gönderene yükletilmesi gereken idari yaptırımın işletene uygulanmasını
öngörmesi nedeniyle bir fiile iki kere yaptırım uygulanması sonucunu doğurduğu, bu itibarla
kuralın kamu yararı ile bireyin hak ve özgürlükleri arasındaki adil dengeyi sağlamadığı,
ölçülülük ilkesiyle bağdaşmadığı belirtilerek Anayasa’nın 2. ve 38. maddelerine aykırı olduğu
ileri sürülmüştür.

C. Anayasa’ya Aykırılık Sorunu

15. Anayasa’nın 38. maddesinin yedinci fıkrasında ceza sorumluluğunun
şahsi olduğu belirtilmiştir. Ceza sorumluluğunun şahsiliği Anayasa’da güvence altına alman
ceza hukukunun temel ilkelerindendir. Cezaların şahsiliğinden amaç, bir kimsenin işlemediği
bir fiilden dolayı cezalandırılmamasıdır. Diğer bir anlatımla bir kimsenin yalnızca kendi
eyleminden sorumlu olmasıdır. Bu ilkeye göre fail ya da şerik olmayan kişilerin bir suç
sebebiyle cezalandırılmaları mümkün değildir. Anayasa’nın anılan maddesinde idari suç ve
cezalar ile adli suç ve cezalar arasında bir ayrım yapılmadığından her ikisi de bu maddede
öngörülen ilkelere tabidir.

16. Söz konusu fıkranın gerekçesinde de'"...fıkra. Ceza sorumluluğunun 'şahsi'
olduğu; yani failden gayri kişilerin bir suç sebebiyle cezalandırılamayacağı hükmünü
getirmektedir. Bu ilke dahi ceza hukukuna yerleşmiş ve ‘kusura dayanan ceza sorumluluğu ’
ilkesine dahil, terki mümkün olmayan bir temel kuralıdır." denilmektedir.

17. 2918 sayılı Kanun’un 65. maddesinin üçüncü fıkrasında azami yüklü ağırlığın
veya izin verilen azami yüklü ağırlığın aşılması hâlinde işleten ve gönderene ayn ayrı idari
para cezası verilmesinin hüküm altına alınması suretiyle gönderenin tespit edilememesi
hâlinde işleten ve gönderen için öngörülen İdarî para cezalarının toplamının işletene
uygulanmasını öngören itiraz konusu kuralın Anayasa’nın 38. maddesi anlamında ceza
niteliğinde olduğu açıktır.

18. Anılan maddenin üçüncü fıkrasında azami yüklü ağırlığın veya izin verilen azami
yüklü ağırlığın aşılması durumunda gönderen ve işleten ayn ayrı ve eşit miktarda idari para
cezası ile sorumlu tutulurken kural gönderenin tespit edilememesi hâlinde gönderen için söz
konusu fıkranın öngördüğü idari yaptırımın da işletene ayrıca yükletilmesini hükme



bağlamaktadır. Dolayısıyla kural, işletenin azami yüklü ağırlığın veya izin verilen azami
yüklü ağırlığın aşılması suretiyle gerçekleştirdiği taşıma faaliyeti nedeniyle yaptırıma
uğramasının yanı sıra işletenin dışında olan gönderenin hukuka aykırı fiili nedeniyle de ayrıca
cezalandırılmasını öngörmektedir.

19. Cezaların şahsiliğinde amaç, bir kimsenin işlemediği bir fiilden dolayı
cezalandırılmamasıdır. Diğer bir ifadeyle kimsenin başka birinin icra ettiği fiil nedeniyle
sorumlulukla karşılaşmamasıdır. Kural ise işletenin azami yüklü ağırlığın veya izin verilen
azami yüklü ağırlığın aşılması yasağına uymaması şeklindeki eyleminin yanı sıra aynı yasağı
ihlal eden gönderenin bu eylemi nedeniyle de ayrıca sorumlu tutulması ve cezalandırılması
sonucunu doğurmaktadır. Bu itibarla kural ceza sorumluluğunun şahsiliği ilkesiyle
bağdaşmamaktadır.

20. Açıklanan nedenlerle kural Anayasa‘nın 38. maddesine aykırıdır. İptali gerekir.

Kuralın Anayasa’nın 2. maddesine de aykırı olduğu ileri sürülmüş ise de bu
bağlamda belirtilen hususların Anayasa'nın 38. maddesi çerçevesinde yapılan
değerlendirmeler kapsamında ele alınmış olması nedeniyle Anayasa’nın 2. maddesi yönünden
ayrıca bir inceleme yapılmasına gerek görülmemiştir.

IV. HÜKÜM

13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 25/6/2010 tarihli ve
6001 sayılı Kanun’un 36. maddesiyle değiştirilen 65. maddesinin sekizinci fıkrasında yer alan
“...veya tespit edilememesi..." ibaresinin anılan maddenin birinci fıkrasının (b) bendi
yönünden Anayasa'ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE 1/6/2022 tarihinde OYBİRLİĞİYLE
karar verildi.

Başkan Başkanvekili
Zühtü ARSLAN Haşan Tahsin GÖKCAN

Başkanvekili
Kadir ÖZKAYA

Üye
Engin YILDIRIM

Üye
Hicabi DURSUN

Üye
Muammer TOPAL

Üye
M. Emin KUZ

Üye
Rıdvan GÜLEÇ

Üye
Recai AKYEL

Üye
Yusuf Şevki HAKYEMEZ

Üye
Yıldız SEFERİNOĞLU

Üye
Selahaddin MENTEŞ

Üye
Basri BAĞCI

Üye
İrfan FİDAN

Üye
Kenan YAŞAR