Kanun 44 (1962) - ANAYASA MAHKEMESİNİN KURULUŞU VE YARGILAMA USULLERİ HAKKINDA KANUN.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ile verilen görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak üzere başkentte bir Anayasa Mahkemesi kurulmuştur.

Anayasa Mahkemesi, onbeş asıl ve beş yedek üyeden teşekkül eder.

Anayasa Mahkemesinin asıl ve yedek üyeliğine seçilebilmek için, aşağıdaki şartları haiz bulunmak lazımdır:
    1. Kırk yaşını bitirmiş, altmışbeş yaşını doldurmamış olmak; ve
    2. a) Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay veya Sayıştay'da Başkanlık, Üyelik, Başsavcılık, Başkanunsözcülüğü; veya
    b) Üniversitelerde hukuk, iktisat veya siyasal bilimler alanlarında en az beş yıl öğretim üyeliği; veya
    c) Onbeş yıl avukatlık yapmış olmak; ve
    3. Hakimler Kanununa göre hakimlik meslekine alınmamayı gerektiren bir suçtan dolayı mahkum bulunmamak veya bu gibi suçlardan ceza takibi altında olmamak,
    Anayasa Mahkemesi üyeliğine seçilenlerin seçilme yeterliğine sahip olmadıkları yolundaki itirazlar. Anayasa Mahkemesince kesin olarak karara bağlanır. Hakkında itirazda bulunulmuş olan üye, bu konudaki inceleme ve oylamalara katılamaz. İtiraz haklı görülürse o üye hakkındaki seçim yapılmamış sayılır ve 9 uncu madde uyarınca gereken işlemler yerine getirilir. Bu konudaki itirazların yapılması, incelenmesi ve karara bağlanması hakkındaki usul, Anayasa Mahkemesi İçtüzüğünde gösterilir.

Anayasa Mahkemesi asıl üyelerinden:
    1. Dördüncü Yargıtay Büyük Genel Kurulu tarafından, kendi Başkan ve üyeleriyle Cumhuriyet Başsavcısı arasından;
    2. Üçü Danıştay Genel Kurulu tarafından, kendi Başkan ve üyeleriyle Başkanunsözcüsü arasından:
    3. Biri Sayıştay Genel Kurulu tarafından kendi Başkan ve üyeleri arasından;
    Kendi üye tam sayılarının salt çoğunluğu ile ve gizli oyla seçilirler.
    Genel kurallar, üye tamsayılarının en az üçte iki çoğunluğu ile toplanırlar.

Anayasa Mahkemesine Millet Meclisi üç, Cumhuriyet Senatosu iki üye seçer.
    Her iki yasama meclisince seçilecek birer üye, üniversitelerin hukuk, iktisat ve siyasal bilimler öğretim üyelerinin teşkil ettikleri kurul tarafından gösterilecek adaylar arasından seçilir. Aday sayısı, açık üyeliklerin üç katı tutarında olur. Bu kurul, Ankara Üniversitesi Rektörünün daveti üzerine Ankara'da toplanır. Toplantı nisabı, üye tamsayısının üçte ikisidir. Aday seçimi gizil oyla yapılır. Aday seçilebilmek için, bahis konusu kurulan üye tamsayısının salt çoğunluğunun oyu gereklidir..
    Yasama meclisleri genel kurullarında yapılacak seçimde seçilebilmek için, üye tamsayısının üçte iki çoğunluğunun oyu gereklidir. İlk iki oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, daha sonraki oylamalarda üye tamsayısının salt çoğunluğuyla yetinilir. Seçim gizli oyla yapılır.
    Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, yasama meclislerince, Anayasa Mahkemesi asıl ve yedek üyeliklerine seçilemezler.

Anayasa Mahkemesine Cumhurbaşkanı tarafından iki üye seçilir. Cumhurbaşkanı, bu üyelerden birini, Askeri Yargıtay Genel Kurulunca gösterilecek üç aday arasından seçer.
    2 nci fıkrada bahis konusu adayların gösterilmesi için yapılacak seçimde, Askeri Yargıtay Genel Kurulunun toplantı nisabı, üye tamsayısının üçte ikisidir. Aday seçimi gizli oyla olur. Aday seçilebilmek için, üye tamsayısının salt çoğunluğunun oyu gereklidir.

Anayasa Mahkemesine, Yargıtay iki; Danıştay, Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu birer yedek üye seçerler. Yedek üyelerin seçiminde de, asılların seçimindeki usuller uygulanır.

Cumhurbaşkanı: yasama meclisleri, Yargıtay, Danıştay ve Sayıştay Başkanları, Anayasa Mahkemesi üyeliğine seçilenleri, Anayasa Mahkemesi Başkanlığına bildirirler. Anayasa Mahkemesi Başkanlığı, durumu, seçilenlere yazı ile tebliğ eder.
    Üyeliğe seçilenlerin ad ve soyadları Resmi Gazetede yayınlanır.

Anayasa Mahkemesine seçilenlerden bu görevi kabul etmeyenlerin adları, Anayasa Mahkemesi Başkanı tarafından, seçimi yapan kurul veya meclislere ve makama derhal bildirilir. Bu tarihten itibaren bir ay içinde, yukarıdaki maddelerde belirtilen usuller uyarınca yenileri seçilir. Kurul ve meclislerin tatilde bulunması veya Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar verilmiş olması hallerinde, üye seçimi, tatilin bittiği günden veya Millet Meclisinin ilk toplantısından itibaren bir ay içinde yapılır.

Anayasa Mahkemesi üyeleri, görevlerine başlamadan önce Mahkeme Başkanının davet edeceği, Cumhurbaşkanı, Yasama Meclisleri Başkanları, Başbakan ve Adalet Bakanı, Yargıtay Birinci Başkanı ile Cumhuriyet Başsavcısı, Danıştay Başkanı ve Başkanunsözcüsü, Askeri Yargıtay Başkanı ve Başsavcısı, Sayıştay Başkanı, Üniversiteler Rektörleri ile Hukuk, İktisat ve Siyasal Bilimler Fakülteleri Dekanlarının huzurunda, asıl ve yedek üyelerin iştirak edeceği kurul önünde, aşağıda yazılı andı içerler: 
 Asıl teminatını Türk vatandaşlarının gönül ve iradelerinde bulan Türkiye Cumhuriyeti Anayasasını koruyacağıma: görevimi, doğruluk, tarafsızlık ve hakka saygı duygusu içinde, sadece vicdanımın emrine uyarak yapacağıma, namusum üzerine yemin ederim.

Anayasa Mahkemesi, kendi asıl üyeleri arasından gizli oyla ve asıl üye tamsayısının üçte iki çoğunluğuyla, dört yıl için bir Başkan ve Başkanvekili seçer. Yeniden seçilmek caizdir.
    Süresinden önce açılan Başkan veya Başkanvekilliğine, dört yıl için, yukardaki fıkra gereğince yeniden seçim yapılır.

Anayasa Mahkemesi üyeliklerinde her ne sebeple olursa olsun boşalma olduğu takdirde, 9 uncu madde gereğince işlem yapılır.
    Bir asıl üyelik boşalınca en kıdemli yedek üye, boşalan yere, kendiliğinden, asıl üye sıfatıyla geçirilemez.
    Bu kanunda zikredilen belli bir kurum ve kurul tarafından aday gösterilmek suretiyle seçilmiş olan bir üyenin yerinde boşalma olursa, o üyelik için yapılacak seçimde aynı usul ve merasime uyulur.

Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyeleri dilekçe ile emekliliklerini isteyebilecekleri gibi: müddet ve kabule bağlı olmaksızın, görevlerinden çekilebilirler. Bu takdirde, Başkanlık, durumu derhal, seçimi yapacak olan kurul veya meclislere veya makama bildirir.

Anayasa Mahkemesi Başkanı ve üyeleri, resmi veya özel hiçbir görev alamazlar; görev alanlar, çekilmiş sayılır. Bu husus, Anayasa Mahkemesince karara bağlanır.
    Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyeleri, bu sıfatlarını muhafaza ettikleri müddetçe, yasama meclisleri ve mahalli idareler seçimlerinde hiçbir şekil ve suretle aday olamazlar, aday gösterilemezler ve seçilemezler.

Anayasa Mahkemesi üyeliği, 13 ve 14 üncü maddelerde yazılı haller dışında:
    1. Hakimler Kanununa göre hakimlik meslekinden çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı kesin hüküm giyme halinde, kendiliğinden:
    2. Görevin sağlık bakımından yerine getirilemeyeceğinin sağlık kurulu raporu ile kesin olarak anlaşılması veya göreve izinsiz veya özürsüz ve aralıksız olarak bir ay süre ile devam edilmemesi hallerinde, Anayasa Mahkemesi asıl ve yedek üyelerinin tamsayısının salt çoğunluğunun kararı ile,
    Sona erer.

Anayasa Mahkemesi Başkanı ile asıl ve yedek üyeleri, birince derecedeki memurluk kadrosunun aylığını alırlar; ayrıca, kendilerine, aylıklarının yüzde altmışı tutarında ödenek verilir.
    Bunların aldıkları aylıklar emekliliklerinde ve diğer memuriyetlere geçmelerinde kazanılmış hak sayılmaz. Bu gibilerin emekliliklerinde ve diğer memuriyetlere geçmelerinde, tahsil durumlarına ve hizmet sürelerine göre iktisap edecekleri derece aylıkları esastır.

Anayasa Mahkemesi Başkanı ve üyeleri, altmışbeş yaşını bitirince, istekleri olmasa dahi, emekliye ayrılırlar. 
 Emeklilik hakları bakımından 8 Haziran 1949 tarihli ve 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu ile ek ve tadilleri uygulanır. 
 Cumhurbaşkanınca Askeri Yargıtay tarafından gösterilecek adaylar arasından seçilecek üyenin, ordu mensubu olmaktan doğan emeklilik ile ilgili bütün hakları saklıdır.

Anayasa Mahkemesine; çalışmalarında yardımı olmak üzere, yeteri kadar daimi ve geçici raportör verilir.
    A) Daimi raportörler, Üniversitelerin Hukuk, İktisat ve Siyasal Bilimler Fakülteleri mezunlarından Anayasa Mahkemesi İçtüzüğünde gösterilen niteliklere sahip olup sözü edilen İçtüzükle düzenlenecek olan sınav şartlarını yerine getirenler arasından, Anayasa Mahkemesi Başkanının uygun göstermesi üzerine, Başbakan ve Adalet Bakanı tarafından müşterek kararname ile, genel hükümlere göre almakta oldukları veya alabilecekleri aylığın bir derece üstü ile atanırlar. Raportörlük kadroları karşılık tutulmak suretiyle, daha aşağı derece üzerinden tayin yapılabilir.
    Daimi raportörlerin bu görevde aldıkları bir üst derece aylığı, emekliliklerinde ve diğer memuriyetlere nakil ve tahvillerinde, kendileri için kazanılmış hak sayılmaz.
    Daimi raportörlere, aylıklarından başka, ayda ikiyüz ellişer lire ödenek verilir.
    B) Geçici raportörler, ihtiyaca ve Anayasa Mahkemesi Başkanının takdirine göre, hakimlikte veyahut Hakimler Kanunu gereğince hakimlik sınıfından sayılan hizmetlerinde en az yedinci derece aylığını almış olanlarla, Danıştay Yardımcılığı ve Kanun Sözcüğünde aynı dereceyi kazanmış olanlar ve üniversitelerin hukuk, iktisat ve siyasal bilimler alanlarında doçentlik yapmakta olanlar ve bu alanlarda çalışan doktorasını yapmış asistanlar arasından, Anayasa Mahkemesi Başkanının isteği ve ilgilinin muvafakatı üzerine, mensup oldukları müesseselerin yetkili mercileri tarafından tayin edilirler. Bunların özlük işlerinde, mensup oldukları mesleklere ait hükümler uygulanır ve raportörlükte geçirdikleri süreler, mesleklerinde geçmiş sayılır: ancak, terfilerine, Anayasa Mahkemesi Başkanı tarafından verilecek yazılı bilgi esas olur. Geçici raportörlere de, aylık ve ödeneklerinden başka, ikiyüzellişer lira ek ödenek verilir.

Anayasa Mahkemesi Başkanlığına bağlı olarak Genel Sekreterlik Teşkilatı kurulur.

Anayasa Mahkemesinin görev ve yetkileri aşağıda gösterilmiştir: 
 1. Anayasanın 149 uncu maddesi gereğince, bu kanunun 21 nci maddesinde gösterilen kurul, kurum, makam ve şahıslar tarafından, kanunlar ve yasama meclislerinin içtüzükleri hakkında Anayasaya aykırılık iddiasıyla açılan iptal davalarına bakmak: 
 2. Anayasanın 151 inci maddesi gereğince, mahkemelerce kendisine intikal ettirilen işleri ve Yüce Divan sıfatıyla çalışırken veya bu kanunun 32 nci maddesi gereğince bakacağı davalarda anayasanın aynı maddesi gereğince meselei müstehire olarak bakması gereken işleri karara bağlamak. 
 3. Cumhurbaşkanı; Bakanlar Kurulu Üyelerini; Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Yüksek Hakimler Kurulu ve Sayıştay Başkan ve üyeleriyle Cumhuriyet Başsavcısını, Başkanunsözcüsünü, Askeri Yargıtay Başsavcısını ve kendi Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlarından dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılamak: 
 4. Siyasi partilerin kapatılması hakkındaki bütün davalara, bakmak: 
 5. Anayasanın 57 nci maddesinin 3 üncü fıkrası uyarınca yapılacak özel kanun gereğince, siyasi partilerin gelir kaynakları ve giderleri hakkında verecekleri hesapları denetlemek; 
 6. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına veya üyeliğin düşmesine kendi meclislerince Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi olmayan Bakanların dokunulmazlığının kaldırılmasına Millet Meclisince Karar verilmesi hallerinde, ilgililerin Anayasa veya İçtüzük hükümlerine aykırılık iddiasına dayanan iptal istemlerini karar bağlamak; 
 7. Anayasanın 140 ncı maddesi gereğince Danıştay Başkan ve üyeleri ile Başkanunsözcüsünü seçmek; 
 8. Anayasanın 142 nci maddesi gereğince kendi asıl ve yedek üyeleri arasından Uyuşmazlık Mahkemesine Başkanlık edecek üyeyi seçmek.

Kanunların veya yasama meclisleri içtüzüklerinin tümü veya bunların belirli madde ve hükümlerinin Anayasaya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesinin doğrudan doğruya iptal davası açabilecek olanlar şunlardır:
    1. Cumhurbaşkanı:
    2. Son milletvekili genel seçimlerinde muteber oy sayısının en az yüzde onunun alan siyasi partiler:
    3. Türkiye Büyük Millet Meclisinde temsilcisi bulunan siyası partiler;
    4. Siyasi partilerin Türkiye Büyük Millet Meclisi grupları:
    5. Millet meclisinin veya Cumhuriyet Senatosunun üye tamsayısının en az altıda biri tutarındaki üyeleri:
    6. Yüksek Hakimler Kurulu:
    7. Yargıtay:
    8. Danıştay;
    9. Askeri Yargıtay;
    10. Üniversiteler
    6, 7, 8, 9 ve 10 uncu bentlerde yazılı olan kurul ve kurumlar, ancak, kendi varlık ve görevlerini ilgilendiren alanlarda, kanunların ve yasama meclisleri içtüzüklerinin tümü veya belirli madde ve hükümleri aleyhinde Anayasaya aykırılık iddiasıyla iptal davası açabilirler.

Anayasa Mahkemesine doğrudan doğruya iptal davası açma hakkı, iptali istenen kanun veya yasama meclisi içtüzüğünün Resmi Gazetede yayınlanmasından başlayarak doksan gün sonra düşer.

Usulüne uygun bir şekilde yürürlüğe konmuş olan her nevi milletlerarası antlaşmalar aleyhine, 20 nci maddenin 1 ve 2 nci bentleri gereğince, Anayasa Mahkemesinde iptal davası açılamaz ve bu Mahkemeye itirazen başvurulamaz.

1. 1 Mart 1340 tarihli ve 430 sayılı Tevhidi Tedrisat Kanununun: 
 2. 25 Teşrinisani 1341 tarihli ve 671 sayılı Şapka İktisası hakkında Kanunun. 
 3. 30 Teşrinisani 1341 tarihli ve 677 sayılı Tekke ve Zaviyelerle Türbelerin Seddine ve Türbedarlıklar ile Bir Takım Unvanların Men’i ve İlgasına dair Kanunun 
 4. 20 Mayıs 1928 tarihli ve 1288 sayılı Beynelmilel Erkamın Kabulü hakkında Kanunun: 
 5. 1 Teşrinisani 1928 tarihli ve 1353 sayılı Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanunun: 
 6. 26 Teşrinisani 1934 tarihli ve 2590 sayılı Efendi, Bey, Paşa gibi Lakap ve Unvanların kaldırıldığına dair Kanunun: 
 7. 3 Kanunuevvel 1934 tarihli ve 2596 sayılı Bazı Kisvelerin Giyilemiyeceğine dair Kanunun: 
 8. 17 Şubat 1926 tarihli ve 743 sayılı Türk Kanunu Medenisinin 110 uncu maddesiyle evlenme akdinin evlendirme memuru tarafından yapılacağına dair medeni nikah esasına vazeden maddelerin: 
 9 Temmuz 1961 günü yürürlükte bulunan hükümleri aleyhinde; 
 29 uncu maddenin 1 ve 2 nci bentleri gereğince Anayasa Mahkemesinde iptal davası açılamaz ve bu Mahkemeye itirazen başvurulamaz.

Kanunların ve yasama meclisleri içtüzüklerinin Anayasaya aykırılığı sebebiyle açılacak iptal davası: 
 1. 21 inci maddesinin 1 inci fıkrasının 2 ve 3 üncü bentlerinde yazılı siyasi partilerin tüzüklerine göre en yüksek merkez organlarının en az üye tamsayısının salt çoğunluğuyla alacakları karar üzerine, Genel Başkanları veya vekilleri; 
 2. 21 inci maddenin 1 inci fıkrasının 4 üncü bendinde yazılı siyasi parti gruplarının genel kurullarının en az üye tamsayısının salt çoğunluğuyla alacakları karar üzerine, Grup Başkanları veya vekilleri: 
 3. 21 inci maddenin 1 inci fıkrasının 6, 7, 8, 9 ve 10 uncu bentlerinde yazılı kurul ve kurumların genel kurullarının veya Senatolarının üye tamsayısının salt çoğunluğuyla alacakları kararlar üzerine bu kurulların Başkanları ile Üniversitelerin Rektörleri 
 Tarafından açılır. 
 Dava, 21 inci maddenin 1 inci fıkrasının 5 inci bendinde yazılı yasama meclisleri üyeleri tarafından açıldığı takdirde, dilekçede, kendilerine mahkemece tebligat yapılmak üzere, en çok iki üyenin gösterilmesi gereklidir.

Anayasa Mahkemesi Genel Sekreterinin dava dilekçesinin kaleme havale ettiği tarihte, dava açılmış sayılır. Genel Sekreterlikçe davayı açanlara, davanın açıldığına dair bir belge verilir.
    Anayasaya aykırılık iddiasıyla iptal davasını açan, kanunların veya yasam meclisleri içtüzüklerinin hangi hükümlerinin Anayasanın hangi maddelerine aykırı olduğunu ve gerekçelerinin neden ibaret bulunduğunu açıklamak zorundadır.
    Davanın açıldığı tarihte dilekçede imzası bulunanlar, ayrıca yetkilerini belirten belgeleri ve kurum, kurul ve siyasi partilerle siyasi parti gruplarının kendilerine yetki verilmesine dair kararlarının tasdikli örneklerini, dilekçe ile birlikte, Genel Sekreterliğe vermek zorundadırlar.
    Anayasa Mahkemesince, dilekçenin kayıt tarihinden itibaren on gün içinde 2 ve 3 üncü fıkralarda gösterilen hususları ihtiva edip etmediği incelenir; varsa, noksanlıklar kararla tesbit edilir ve onbeş günden az olmamak üzere verilecek mehil içinde tamamlanması ilgililere tebliğ olunur.
    Yukarıdaki fıkrada belirtilen mehil içinde noksanlıkların tamamlanmaması halinde, dava açılmamış sayılır. Davanın açılmamış sayılması hakkındaki karar, Anayasa Mahkemesince verilir. Bu karar, ilgililere tebliğ olunur ve Resmi Gazetede yayınlanır.

Bir davaya bakmakta olan mahkeme:
    1. O dava sebebiyle uygulanacak kanun hükümlerini Anayasaya aykırı görürse, bu yoldaki gerekçeli kararı; veya
    2. Taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varırsa, tarafların bu konudaki iddia ve savunmalarını ve kendisini bu kanıya götüren görüşünü açıklayan kararı,
    Dosya muhtevasının mahkemece bu konu ile ilgili görülen tasdikli suretleriyle birlikte Anayasa Mahkemesi Başkanlığına gönderir.
    Mahkeme, Anayasa Mahkemesinin bu konuda vereceği karara resmen ıttıla kesbedinceye kadar, davayı geri bırakır.
    Anayasa Mahkemesi, işin kendisine gelişinden başlamak üzere üç ay içinde kararını verir.

Anayasa Mahkemesi, kanunların ve yasama meclisleri içtüzüklerinin Anayasaya aykırılığı hususunda, ilgililer tarafından ileri sürülen gerekçelere dayanmaya mecbur değildir. Mahkeme, taleple bağlı kalmak kaydıyla, başka gerekçe ile de Anayasaya aykırılık kararı verebilir.
    Ancak, eğer müracaat kanun veya içtüzüğün sadece belirli madde veya hükümleri aleyhinde yapılmış olup da, bu belirli madde veya hükümlerin iptali kanun veya içtüzüğün diğer bazı hükümlerinin veya tamamının uygulanmaması sonucunu doğuruyorsa, Anayasa Mahkemesi, keyfiyeti gerekçesinde belirtmek şartiyle kanun veya içtüzüğün bahis konusu diğer hükümlerinin veya tümümün iptaline karar verebilir.

Anayasa Mahkemesi, 20 nci maddenin 1. 2 ve 6 ncı bentlerinde bahis konusu işlere, dosya üzerinde inceleme yapmak suretiyle bakar; gerekli gördüğü hallerde, sözlü açıklamalarını dinlemek üzere, ilgilileri çağırır.
    Cumhurbaşkanının çağrılmasına lüzum görülen hallerde, ayrıca vekaletname aranmaksızın, tensip edeceği şahıstan gereken izahat alınır.
    20 nci maddenin 5 inci bendinde bahis konusu olan denetimin hangi usule göre yapılacağı, özel kanunla gösterilir.

Anayasa Mahkemesi 29 uncu madde uyarınca sözlü açıklamalarının dinlenmesine karar verdiği takdirde, ilgililere, tayin edilecek gündü Mahkemede hazır bulunmalarını veya temsilci göndermeleri lüzumunu ve hazır bulunmaz veya temsilci göndermezlerse, gerekli incelemenin dosya üzerinde yapılacağı meşruhatını havi davetiye gönderilir.
    21 inci maddenin 1 inci fıkrasının 5 inci bendinde yazılı Millet Meclisi veya Cumhuriyet Senatosu üyelerinden 25 inci maddenin 2 nci fıkrasında gösterilen üyeler, sözlü açıklamalarda hazır bulanabilirler.
    21 inci maddenin 1 inci fıkrasının 6, 7, 8 ve 9 uncu bentlerinde yazılı kurallar, başkanları veya başkanın tensip edeceği bir üye tarafından; aynı maddenin zikri geçin fıkrasının 10 uncu bendinde yazılı üniversiteler, rektörleri veya rektörün görevlendireceği - biri, varsa, Hukuk Fakültesinden olmak üzere- iki öğretim üyesi tarafından temsil edilirler.
    20 nci maddenin 1 ve 2 nci bentlerinde yazılı hallerde, 21 inci maddenin 1 inci fıkrasının 2, 3 ve 4 üncü bentlerinde zikredilen ve iptali istenen kanun veya içtüzüğün veya bunların belli hükümlerinin Anayasaya aykırı olmadığı kanaatinde bulunan siyasi partiler veya parti grupları, 25 inci maddenin 1 inci fıkrasının 1 ve 2 nci bentleri uyarınca Anayasa Mahkemesine yazılı mütalaa verebilirler. Anayasa Mahkemesi, lüzumlu gördüğü takdirde, yukarıda yazılı parti ve parti gruplarında sözlü açıklamalarını dinlemek üzere iki temsilci isteyebilir.

Anayasa Mahkemesine müracaat hakkını haiz olan makam, kurul, kurum ve kişiler, kendilerini, noterden tasdikli özel vekaletnameli bir veya birkaç avukat tarafından temsil ettirebilirler.

Bu kanunun 20 nci maddesinin 4 üncü bendi gereğince, siyasi partilerin kapatılması hakkında açılan davalarda, Ceza Mahkemeleri Usulü Kanunu uygulanır.
    35 inci madde hükümleri bu davalarda da uygulanır.

20 nci maddenin 6 ncı bendi gereğince, dokunulmazlığı kaldırılan milletvekili veya Cumhuriyet Senatosu üyesi veya Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi olmayan Bakan veyahut Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinden herhangi biri tarafından yapılan iptal istemleri, Anayasa Mahkemesince onbeş gün içinde karara bağlanır.
    İptal istemlerine konu teşkil eden yasama meclisleri kararları aleyhine Anayasa Mahkemesine başvurma hakkı, karar tarihinden itibaren bir hafta sonra düşer.
    26 ncı maddenin 1 ve 2 nci fıkralarının, 28 inci maddenin 1 inci fıkrasının, 29 uncu maddenin, 30 uncu maddenin 1 inci fıkrasının ve 31 inci maddenin hükümleri, bu halde de uygulanır.
    Bahis konusu iptal istemlerinde, Anayasa Mahkemesi Başkanlığı, ilgilinin ibraz etmesini beklemeksizin gerekli evrakı resen celbeder.

Anayasa Mahkemesi, Yüce Divan halinde çalışırken yürürlükteki kanunlara göre duruşma yapar ve hüküm verir.

Yüce Divanda savcılık görevini, Cumhuriyet Başsavcısı yapar. Başsavcı Yardımcılarından bir veya birkaçı da Başsavcı ile birlikte duruşmaya iştirak edebilir.
    Fiili veya hukuki sebeplerle Cumhuriyet Başsavcısının bu görevi ifa edememesi halinde, Yüce Divan Savcılığını geçici olarak yapacak zat, Yargıtay İkinci Başkan ve üyeleri arasından Yargıtay Büyük Genel Kurulunca üye tamsayısının salt çoğunluğu ile ve gizli oyla seçilir.

Anayasa Mahkemesi, Başkan ve ondört asıl üyenin huzuru ile toplanır. Başkan, asıl üyelerden mazereti olanların yerini kıdem esasına göre, yedek üyelerle tamamlar.
    Mazeretlerin sebep ve mahiyeti ile kabul şekli, Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü ile düzenlenir.

Yargılamanın veya incelemenin idaresi Başkana aittir. Başkanın mazereti halinde Başkanvekili, onun da bulunmadığı hallerde mevcut üyeler arasından çoğunlukla seçilecek üye başkanlık yapar.

Anayasa Mahkemesinin müzakereleri gizlidir. Kararlar salt çoğunlukla verilir. Oylama en kıdemsiz üyeden başlanır.
    Kıdem yaş esasına göre tayin olunur. Yaşta eşitlik halinde kuraya başvurulur.

Anayasa Mahkemesi kararları gerekçeli olarak yazılır. Kararlar, inceleme veya yargılamaya katılan Başkan ve üyeler tarafından imzalanır.
    Muhalif kalanlar, kararda, muhalefet sebeplerini açıklarlar.
    Kararlar, ilgililere, muhalefet şerhi ile birlikte tebliğ olunur.

Devletin yasama, yürütme ve yargı organlarıyla idare makamları ve bütün gerçek ve tüzel kişiler ve teşekküller, Anayasa Mahkemesinin istediği bilgi, evrak ve belgeleri, tayin edilen süre içinde vermekle ödevlidirler.
    Açıklamasında Devletin yüksek menfaatlerine zarar vermesi umulan ve sır halinde saklanması gereken bilgilerin verilmesinden ve evrak ve belgelerin gönderilmesinden ilgili makam kaçınabilir.
    Anayasa Mahkemesi bu hususta karara varmadan önce, yetkili kimselerden sözlü izahat isteyebilir. Bu yoldaki açıklamalar tutanağa geçirilmez.
    Zikri geçen bilgi, evrak ve belgelerin istenmesi zaruretine Anayasa Mahkemesince üçte iki çoğunlukla karar verildiği takdirde, istenen bilgi, evrak ve belgelerin verilmesi mecburidir.
    Ancak, sır, Türkiye Cumhuriyetinin güvenliği ve yüksek menfaatleriyle birlikte yabancı Devletlere de ilişkin ise, ilgili makamın söz konusu bilgi, evrak ve belgeleri vermemek hususundaki kararı kesindir.
    4 ve 5 inci fıkralar gereğince bir sırrın verilmemesi halinde bu sırla alakalı hususlar sanık aleyhinde delil teşkil edemez.

Anayasa mahkemesinin çalışma tarzı ile üyeler arasındaki işbölümü, mahkemenin yapacağı İçtüzükle düzenlenir.
    Bu İçtüzük Resmi Gazetede yayınlanır.

Anayasa Mahkemesinin görevine girmeyen konulara ilişkin dilekçeler reddolunur. Red kararı, dilekçe sahibine tebliğ olunur.

Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyeleri:
    1. Kendilerine ait olan veya kendilerini ilgilendiren dava ve işlere:
    2. Aralarında evlilik bağı kalkmış olsa bile, eşinin, kan veya sıhriyet yönünden usul ve füruunun, dördüncü dereceye kadar (Bu derece dahil) kan yönünden ve sıhriyeti doğuran evlilik kalkmış olsa bile üçüncü dereceye kadar (Bu derece dahil) sıhriyet yönünden civar hısımlarının veya aralarında evlatlık bağı bulunan kimselerin dava ve işlerine;
    3. Dava ve iş sahiplerinin vekili, vasisi veya kayyımı sıfatiyle hareket ettiği dava ve işlere;
    4. Hakim, savcı, hakem sıfatıyla bakmış veyahut tanık veya bilirkişi olarak beyanda bulunmuş olduğu dava ve işlere:
    5. İstişari mütalaa ve kanaat beyan etmiş olduğu dava ve işlere;
    Bakamazlar.
    6. ( Ek bend: 13/07/1965 - 648 S.K.) Mali denetimi yapılan ve kapatılması istenen siyasi parti ile veyahut kapatma isteminde bulunan Bakanlar Kurulu veya aynı Bakanlar Kuruluna katılan siyasi partilerden biriyle veya kapatma isteminde bulunan siyasi parti ile, Anayasa Mahkemesi üyeliğine seçilmeden önceki beş yıl içerisinde üyelik ilişiği bulunuyorsa, bu dava ve işlere bakamazlar.

Anayasa Mahkemesi Başka ve üyeleri, tarafsız hareket edemiyecekleri kanısını haklı kılan hallerin dava açılmadan veya iş mahkemeye gelmeden önce mevcut olduğu iddiasıyla reddolunabilir.
    Bu takdirde, Anayasa Mahkemesi, reddedilen üye katılmaksızın, red konusu hakkında kesin karar verir.
    Red şahsidir. Kurulun toplanmasına mani olacak sayıda üyenin reddine ilişkin talepler dinlenmez.

Red dilekçesinde, red sebeplerinin açıkça gösterilmesi ve lüzumlu isbat vasıtalarının hep birlikte bildirilmesi gereklidir. Bu şartları kapsamıyan dilekçeler reddolunur.
    Yemin delil teşkil etmez.

Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyelerinin, 43 üncü maddede yazılı sebeplere dayanarak davaya veya işe bakmaktan çekinmeleri halinde, Anayasa Mahkemesi, çekinme isteğinde bulunan Başkan ve üyenin de iştirakiyle, konu hakkında kesin karar verir. Ancak, çekinme isteğinde bulunan başkan veya üye oylamaya katılamaz.
    Kurulun toplanmasına mani olacak sayıda üyelerin çekinme istekleri dinlenmez.

Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyelerinin reddine ilişkin taleplerin reddi halinde, red isteyenden, mahkemece, red isteminin mahiyetine göre, bin liradan beş bin liraya kadar para cezası alınır.
    Yukarıdaki fıkraya göre hükmolunan para cezası, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü hakkındaki Kanun göre tahsil edilir.

Anayasa Mahkemesinde bakılan dava veya iş dolayısıyla bilgisine başvurulan bilirkişi veya tanığın dinlenmesi usul kanunları gereğince resmi bir makamın iznine bağlı bulunup da, Devlet menfaatlerine zararlı olacağı mülahazasiyle izin verilediği takdirde: mahkeme, izin vermeye yetkili kimsenin sözlü veya yazılı mütalaasını aldıktan sonra, izin vermemenin yersizliğine üçte iki çoğunlukla karar verirse, bilirkişi veya tanık sır saklama ödevine dayanamaz.
    Ancak, izin vermemek keyfiyeti açıklanmasında mahzur bulunan sırrın Türkiye Cumhuriyetinin güvenliği ve yüksek menfaatleri ile birlikte yabancı devletlere de ilişkin bulunması sebebine dayanıyorsa, yetkili makamın bu husustaki kararı kesindir.

Bu kanunun 20 nci maddesinin 1 ve 2 nci bendleri uyarınca kanunların ve yasama meclisleri içtüzüklerinin Anayasaya aykırılığı sebebiyle yapılan müracaatlar ile bu kanunun 27 nci maddesi uyarınca mahkemelerden gelen talepler ve bunlara bağlı tasdikli örnekler ve Anayasa Mahkemesince bu konularda alınacak kararlar ve yapılacak istem ve işlemler harç ve resme tabi değildir.

Anayasa Mahkemesinin kararları kesindir.
    Anayasa Mahkemesince Anayasaya aykırı olduğundan iptaline karar verilen kanun veya içtüzük veya bunların belirli hükümleri, karar tarihinde yürürlükten kalkar.
    Gerekli gördüğü hallerde, Anayasa Mahkemesi, iptal hükmünün yürürlüğe gireceği tarihi ayrıca kararlaştırabilir. Bu tarih, kararın verildiği günden başlıyarak altı ayı geçemez.
    Anayasa Mahkemesi bir kanun veya içtüzüğün veya bunların belirli hükümlerinin iptali halinde meydana gelecek olan boşluğu, kamu düzenini tehdit edici mahiyette görürse 3 üncü fıkra hükmünü uygular ve boşluğun doldurulması için yasama meclisleri başkanlıkları ile Başkanlığı durumdan haberdar kılar.
    Anayasa Mahkemesi, 20 nci maddenin 2 nci bendi gereğince verdiği hükümlerin olayla sınırlı ve yalnız tarafları bağlayıcı olacağına da karar verebilir.
    İptal kararı her halde geriye yürümez.

Anayasa Mahkemesi kararları Resmi Gazetede derhal yayınlanır ve Devletin yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, bütün gerçek ve tüzel kişileri ve teşekkülleri bağlar.

Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyelerinin görevlerinden doğan veya görevleri sırasında işledikleri suçlar için soruşturma açılması, Anayasa Mahkemesinin ararına bağlıdır. Soruşturma açılmasına karar verildiği takdirde, gerekli soruşturmayı yapmak ve Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununa göre gereken kararı vermek üzere üç üye görevlendirilir. Bu kurulun vereceği kararlar kesindir. Kurul üyelerinin seçilmesine, soruşturmanın yapılmasına ve bahis konusu kararların verilmesine dair esaslar, Anayasa Mahkemesi İçtüzüğünde gösterilir. 
 Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyelerin şahsi suçlarının takibinde, Yargıtay üyelerinin şahsi suçlarının takibine ilişkin hükümler uygulanır.

Anayasa Mahkemesi, genel bütçe içinde kendi bütçesiyle yönetilir.
    Bütçenin birinci derecede ita amirliğini Başkan; ikinci derecede ita amirliğini Genel Sekreter yapar.
    Anayasa Mahkemesinin muhasebe görevi, Başkanın tensip edeceği bir memur tarafından yerine getirilir.
    Yasama meclisleri komisyon ve genel kurullarında bütçe ile ilişkin görüşmeler esnasında Adalet Bakanı veya tensibettiği takdirde, Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyeleri izahat vermek üzere davet edilemezler.

Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyelerinin sicillerinin tutulması, izinleri ve sağlık durumları ile ilgili hükümler ve duruşmalı işlerde ve törenlerde giyecekleri kisveler ve sair özlük Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü ile düzenlenir.

Yüce Divan sıfatiyle bakılan veyahut Anayasa gereğince mehla tabi olan işlerin yürütülmesini engellememek kaydıyla, Anayasa Mahkemesi Başkanı ve üyelerine kırkbeş günlük yıllık izin verilebilir.
    Hastalık ve mazeret izinleri genel hükümlere tabidir.
    Yıllık izin Başkan tarafından verilir.

Anayasa Mahkemesi Genel Sekreteri ile memur kadrosundaki personelin tayinleri Anayasa Mahkemesi Başkanı tarafından yapılır.
    Bunların dışında kalan personelin tayini Genel Sekretere aittir.
    18 inci madde hükümleri saklıdır.

Anayasa Mahkemesi üyelerine ve memurlarına ait kadrolarla daimi raportörlere ve hakimlik mesleğinden veya Hakimler Kanununa göre hakimlik sınıfından sayılan hizmetlerden gelen geçici raportörlere ait kadrolar, bu kanuna ilişik sayılı cetvelde gösterilmiş ve bu kadrolar, Devlet Memurları Aylıklarının Tevhit ve Teadülüne dair 30 Haziran 1939 tarihli ve 3656 sayılı kanuna bağlı (1) sayılı cetvelin 
 Adalet Bakanlığı 
 bölümüne 
 Anayasa Mahkemesi Başkanlığı 
 başlığı altında eklenmiştir.

Anayasa Mahkemesinde çalışmak üzere Danıştay ile Ankara ve İstanbul Üniversiteleri Hukuk, İktisat ve Siyasal Bilgiler Fakültesinden alınacak geçici raportörlere ait kadrolar, bu kanuna ilişik (2) sayılı cetvelde ve ayrı kısımlar halinde gösterilmiş ve bu kadrolardan Danıştay’a ait olanlar, Devlet Memurları Aylıklarının Tevhid ve Teadülüne dair 30 Haziran 1939 tarihli ve 3656 sayılı Kanunun (1) sayılı cetvelinde 
 Danıştay Başkanlığı 
 bölümüne; üniversitelerden alınacaklara ait kadrolar da, ilgili fakültelerin teşkilat kadrolarına 
 Anayasa Mahkemesi Başkanlığı 
 başlığı altında eklenmiştir.

Anayasa Mahkemesi kadrolarından maaş alan üyelerle raportörler dışında kalan memurlara ilişik (3) sayılı cetvelde yazılı miktarlarda ödenek verilir.

Ek birinci maddede yazılı ödeneğin tediye şekli ve şartları hakkında 5017 sayılı kanun hükümleri uygulanır.

3656 sayılı kanunun 6 ncı maddesi (Anayasa Mahkemesi steno bilen Başkatip ve zabıt katipleri) hakkında da uygulanır.

Anayasa Mahkemesi, bu kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren en geç bir ay içerisinde faaliyet geçer.

Anayasa Mahkemesinin görevine başladığı, Resmi Gazete ile ilan edilir.

Anayasa Mahkemesi üyeliğine ilk defe seçilenlerin adları, kendilerini seçen makam, kurul ve yasama meclisleri başkanlıkları tarafından Cumhurbaşkanlığına bildirilir. Cumhurbaşkanı, durumu seçilenlere tebliğ, andiçme töreni tarihini tesbit ve bu törende hazır bulunacakları davet eder.
    Anayasa Mahkemesi Başkanının seçimi için yapılacak toplantıya en yaşlı üye başkanlık eder.

Askeri Yargıtayın Anayasada gösterilen şekilde kurulması tarihine kadar bu kanunun 6 ncı maddesi uyarınca Askeri Yargıtay tarafından gösterilecek üç aday, Askeri Yargıtayın adli üyelerinden ibaret Kurul tarafından, Askeri Yargıtay adil üyeleriyle Başsavcı arasından seçilir.

Anayasa Mahkemesinin görevine başladığı tarihte yürürlükte olan herhangi bir kanun veya belirli bir kanun hükmü hakkında, 9 Temmuz 1941 tarihli ve 334 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasına aykırılığı iddiasıyla, 21 inci maddenin 1 inci fıkrasında yazılı makam, kurul, kurum ve kişiler tarafından , bu kanun hükümleri uyarınca iptal davası açılabilir.
    Bu halde, iptal davası açma hakkı, Anayasa Mahkemesinin görevine başladığının Resmi Gazete ile ilan edildiği tarihten itibaren altı ay sonra düşer.
    Yukarıdaki fıkralar, kanun adını taşımamakla berber kanun mahiyetindeki sair metinler içinde uygulanır.
    25 Ekim 1961 tarihinden önce yasama organınca alınan yorum istemlerine ilişkin kararlar hakkında bu madde gereğince iptal davası açılamaz. Ancak, Anayasa Mahkemesi, bu şekilde karar konusu teşkil etmiş kanun veya kanun mahiyetindeki metinleri veyahut bunların belirli madde ve hükümlerini, yorum istemine ilişkin kararda açıklanan mana içerisinde ele almak mecburiyetindedir.

27 Mayıs 1960 tarihinden (bu tarih dahil) itibaren 5 Ocak 1961 tarihine kadar (bu tarih dahil) kabul edilen kanun mahiyetindeki kararlar ve kanunlar aleyhinde, 29 uncu maddenin 1 ve 2 nci bendleri gereğince Anayasa Mahkemesine başvurulamaz.
    Bahis konusu kanun mahiyetindeki kararları ve kanunları kaldıran, değiştiren veyahut bunlara hükümler ekleyen ve 6 Ocak 1961 tarihinden (bu tarih dahil) itibaren kabul edilen kanunlar hakkında yukarıdaki fıkra hükmü uygulanmaz.

1. Anayasa Mahkemesinin görevine başladığının Resmi Gazetede ilan edildiği gün. Yüksek Adalet Divanı ile Yüksek Soruşturma Kurulunun hukuki varlıkları sona erer. 
 2. 12 Haziran 1960 tarihli ve 1 sayılı kanunun 6 ncı maddesinde zikredilen sakıt Cumhurbaşkanı ile ilgili olup Yüksek Soruşturma Kurulu veya Yüksek Adalet Divanı tarafından karara bağlanmamış olan dosyalar, Milli Birlik Komitesinin 7 Temmuz 1960 tarihli ve 2 sayılı kararı uyarınca, Anayasa Mahkemesine tevdi olunur. 
 3. Bu kanunun yayımı tarihinde, 22 Aralık 1960 tarihli ve 169 sayılı kanunun 1 inci maddesinin (a) bendinde zikredilen sakıt bakanların görevleriyle ilgili suçlarıyla bunların fiillerine iştirak edenlerin suçlarına ilişkin olup Yüksek Adalet Divanınca henüz karara bağlanmamış bulunan dava dosyaları, Anayasa Mahkemesine; 
 4. 3 üncü bendde gösterilen şahısların yine bu bendde yazılı suçlarından dolayı Yüksek Soruşturma Kurulunca henüz karara bağlanmamış bulunan dava dosyaları, Anayasanın 90 ıncı maddesi gereğince işlem yapılmak üzere, Millet Meclisi Başkanlığına; 
 5. 2 ve 3 üncü bentlerde zikredilen şahısların vazifeyle ilgili olmayan suçlarıyla sakıt milletvekillerinin suçlarından dolayı Yüksek Adalet Divanı ile Yüksek Soruşturma Kurulunun elinde bulunan dosyalar, genel hükümler dairesinde işlem yapılmak üzere, ilgili mercilere; 
 tevdi olunur. 
 6. Sakıt Bakanların görevleriyle ilgili suçlarıyla, bu suçlarda iştiraki bulunanlar hakkında Yüksek Adalet Divanına açılmış olan davalara veya bu suretle Yüksek Soruşturma Kurulunun elinde bulunan tahkikat dosyalarına konu teşkil eden fiilerden dolayı gayrimeşru iktisapları da mevcutsa, dava açılan dosyalar, Anayasanın 90 ıncı maddesi gereğince işlem yapılmak üzere, Millet Meclisi Başkanlığına tevdi olunur. 
 Bu halin dışında kalan gayrimeşru iktisap dosyaları, 22 Aralık 1960 tarihli ve 170 sayılı Kanunun 1 inci maddesi gereğince, kanuni merciine devrolunur. 
 7. Yukarıdaki bentlerde yazılı şahıslar hakkında Yüksek Adalet Divanı ve Yüksek Soruşturma Kurulunca ittihaz olunmuş tedbir ve kararlar, ilgili mercilerce aksine bir karar verilinceye kadar, muteberdir. 
 Yüksek Adalet Divanı ve Yüksek Soruşturma Kurulunca ittihaz edilmiş bulunan tedbirler, dosyaların yukarıdaki bentlerde gösterilen mercilere tevdii tarihinden itibaren en geç bir ay içinde tedbirin devamına kadar verilmediği takdirde kendiliğinden kalkar. 
 8. Yüksek Adalet Divanı ile Yüksek Soruşturma Kurulunun kuruldukları günden hukuki varlıklarının sona erdiği güne kadar tahkikat ve dava sebebiyle ellerinden mevcut olup yukarıdaki bentlerde zikrolunanların dışında kalan bilcümle evrak, belge ve dosyalardan Yüksek Adalet Divanını ilgilendirenler Anayasa Mahkemesi Başkanlığına, Yüksek Soruşturma Kurulunu ilgilendirenler de Millet Meclisi Başkanlığına hıfzedilmek üzere tevdi olunur.

Bu kanun 25 Nisan 1962 tarihinde yürürlüğe girer.

Bu kanunun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.