Kanun - DEMIRYOLLARININ USULÜ ZABITASINA DAİR NİZAMNAME

Herkim bir mahalle bir miktar akçe ita ve teslim kılınmadığı veyahut diğer bir şart icra olunmadığı halde birinci maddede muharrer cinayetlerden birini irtikap edeceğini imzalı imzasız bir mektup vasıtasile beyan ve iş'ar ederek icrayi tehdidata ictisar eyler ise bir seneden üç seneye kadar hapsolunur ve tehdidatı mezküre berminvali muharrer bir güna emir veyahut şartı havi olmadığı halde mütecasiri üç aydan iki seneye kadar hapsolunur ve kendisinden üç liradan on liraya kadar cezayinakti alınır. Tehdidatı mezküre birgüna emir veyahut şartı havi olupta şifahen vukubulmuş ise mütecasırı on beş günden altı aya kadar hapsolunur ve kendisinden bir liradan altı liraya kadar cezayinakti ahz ve istifa kılınır.

Herkim ki ihtiyatsızlık ve dikkatsizlikten veya ihmal ve tekasül'den veyahut kavanin ve nizamata riayetsizlikten naşi demiryolunda ve mevkıflarında bir kazaya sebep olur ve bu kazadan cerihalar zuhur eder ise sekiz günden altı aya kadar hapis ve kendisinden iki altından on iki altına kadar cezayinakti ahz kılınır ve işbu kazadan bir veyahut bir kaç şahsın vefatı zuhur eder ise bais olan şahıs altı aydan iki seneye kadar hapsolunur ve kendisinden beş altından yirmi altına kadar cezayinakti alınır.

    Zeyil - (11 Haziran 1322)

    Vagonlar derununda bulunan imdat işaretlerini bila ihtiyaç istimal ederek bir güna kazaya sebep olmaksızın trenlerin tevakkufuna bais olan yolculardan yarım Osmanlı altınından beş Osmanlı altınına kadar cezayinakti alınır. Ve işbu cezayinaktinin miktarı işbu nizamname ahkamına tevfikan mehakimce takdir ve tayin olunur.

Herhangi makineci veyahut kılavuz demiryolu arabalarının esnayı seyrühareketinde mevkiinde bulunmaz ise altı aydan iki seneye kadar hapis ile tedip olunur ve bundan başka o makule makineci veya kılavuzun tardı hakkında tarafı saltanatı seniyeden vukubulan emir derhal icra kılınacaktır.

Kumpanya müdür ve direktoru ve her ne sınıfta bulunur ise bulunsun diğer memur ve müstahdemleri demiryolun işlettirilmesi hususunda eserı hata ve tekasülden ve esbabı saireden naşı bir güna zarar ve hasar vukuuna sebep oldukları halde gerek devlet ve gerek ahaliye karşı bu husustan dolayı kumpanya mes'ul tutulur. Arabalar demiryolundan çıktığı ve yekdiğerine tesadüf ettiği veyahut diğer bir hadise vukubulduğu ve bunlardan dahi cerihalar vukua geldiği halde kumpanya bu hadiselerin neden ibaret olduğunu ve nerede ve hangi saatte vukubulduğunu derhal ve en seri tarikile demiryol komiserine beyan ve ihtar edecektir ve olveçhile ihbarı keyfiyet etmediği halde yalnız bunun için kendisinden yirmi lira cezayinakti ahz ve tahsil kılınacaktır.

Herkim demiryolu memurlarına icrayi vezaifi memuriyet ettikleri esnada hücum veya tecavüz ve darp ile mukavemet eder ise memurini devleti aliyeye karşı serkeşlik edenler haklarında ceza kanunnamei hümayununda musarrah olan mücazat ile tedip olunur.

Demiryolun hendek ve şevk ve setlerini ve imalatı sınaiyei sairesini bozmak ve tarik üzerine toprak ve sair şeyler vazetmek ve mevkıfların ve arabaların eşyasını ve alat ve edevatı saireyi bozup kırmak kat'iyyen memnudur.

Demiryolu hattından laakal üç arşın mesafe dahiline muhafaza duvarından başka müceddeden ebniye inşası memnudur. Zikrolunan üç arşın mesafe demiryolu hattının güzergahında gerek hafrile tesviye olunan mahallerin zaviyei ülyalarından ve gerek toprak imlasile tesviye olunan mahallerin zaviyei süflalarından ve gerek demiryolu hendeklerinin dışarı doğru olan kıyısından ve bunlar olmadığı takdirde tarikin harici demir çubukları hududundan iki arşın fasıla bırakılarak çizilecek hattan itibaren hesap olunacak yani bu takdirde demiryolunun harici çubuklarile ebniye inşası mecaz olan mahallin mabeyni beş arşın mesafe olmak lazım gelecektir.

    Ebniye nizamnamei hümayunu ahkamı iktizasınca adi sokaklarda tesviyei nizamiyeden hariç olarak ileri çıkmış olan haneler hakkında olduğu misillü mesafei mahdudei mezküre dahilinde elyevm mevcut olan ebniyenin tamirinde o makule binalar hududu mezkürenin haricine ihraç kılınacaktır.

Hemcivar olan eshabı emlak evvelce ruhsat tahsil etmeksizin demiryolun güzergahında dört arşın miktar kalınlığında türap vaz'ı ile tesviye olunan kıt'alarında şevk kaidesinden itibaren bilmesaha etribei mevzuanın amuden irtifaına müsavi bir mesafede hafrı türap edemiyeceklerdir.

Demiryolunun iki tarafından altı arşın mesafe dahilinde bulunan mahallere evvelce istihsali ruhsat olunmadıkça taş veyahut kabili ihtirak olmıyan eşyayı saire yığılması memnu olup fakat demiryolunun doldurma olarak tesviye olunmuş olan mahallerinde yığılan şeyler dolmanın irtifaını tecavüz etmiyecek raddede bulunur ise müstesna tutulacaktır.

Demiryolundan yirmi arşın mesafeye saman ve ot ve sair bu misillü müstaiddi ihtirak olan şeyleri yığmak bilkülliye memnudur. Gerek eshabı emlak ve gerek kumpanya tarafından mezkür yirmi arşın mesafe dahilinde ve demiryol boyunda vaki olup lokomotiflerden çıkan kıvılcımlardan kuraklık günlerde çarçabuk alevlenerek harik zuhuruna sebebiyet verecek olan ot ve sairenin ref ve izalesine sayolunacaktır ve lokomotiflerden demiryol haricine kıvılcım ve yanar halde kömür sukut etmemesi hususuna bilhassa kumpanyalar tarafından dikkat kılınacaktır.

Sekizinci ve dokuzuncu ve onuncu ve on birinci ve on ikinci maddelerde muharrer hususat hakkında hilafı memnuiyet hareket edenlerden bir yirmilik mecidiyeden beş liraya kadar cezayinakti alındıktan başka harekatı vakıalarından dolayı zuhura gelen zarar ve ziyan dahi kendilerine tazmin ettirilecektir.

Demiryolu hizmetinde müstahdem bulunmıyan kesanın demiryolun mesdut ve gayrı mesdut olan kıt'alarından içeri girmesi ve tesviye kumu mefruş ve demir çubuklar memdut olan yerlerinde tevakkuf etmesi veyahut gezmesi ve gerek zikrolunan demiryolu dahilinde veyahut demiryolun etrafı duvar ile mesdut olmadığı takdirde demiryol etrafında bulunan hendekler veyahut yolun mebni olduğu imalatı türabiye şevklerinin kaideleri meyanesinde olan mesafe dahiline beygir ve hayvanatı saire ithali memnu olup hilafı hareket edenlerden bir adet yirmilik mecidiye cezayinakti alınacaktır. Fakat müdürler ile zaptiye memurin ve zabıtanı ve mahalli zaptiye neferatı mevkıflara girip çıkabileceklerdir. Şukadar ki girecekleri mevkıfın müdirine evvelce haber vereceklerdir. Demiryolu nezaretine memur devleti aliye komiserler ile mühendisleri ve bir iş zımnında gümrük ve rüsumat memurları kezalik demiryolu derununa girebileceklerdir.

    Bekçiler ve demiryolun sair hademeleri bilaruhsat demiryol derununa veyahut demiryola mülhak olan kıtaattan birisine girmiş olan kesanı hemen dışarıya çıkaracaklar ve itaat etmedikleri halde zaptiye marifetile ihraç edeceklerdir.Demiryolu üzerinde veyahut ona müteallik mahallerde beygir ve hayvanatı saire bulundukta bunlar tevkif olunup koyun ve keçi ve dana ise beheri için beş kuruş ve inek ve öküz ve manda ve deve ise beheri için elli kuruş cezayinakti alınmaksızın eshabına iade olunmıyacaktır.

Bineceği araba için yeddinde bileti olmıyanların vapur arabalarına girmesi memnu olup buna mugayir hareket edenlerden vereceği ücreti nakliyenin iki misli raddesine kadar çıkarılmak mecaz olmak üzere münasip miktar cezayinakti ahzolunur. Hamil olduğu bilette muharrer olan sınıf arabasının mafevkinde bulunan diğer arabaya duhul edenlerden girdikleri isbat olunan mevkıftan itibaren mevki fiatı farkı ahzolunduktan başka işbu farkın nısfı miktarı dahi cezayinakti alınır. Vapur arabalarını beklemek üzere nisvana mahsus olan tevkifhanelere yahut mücerret kadınlara mahsus olan arabalara zükürun girmesi memnu olup duhul eden olur ise derakap çıkarılır.Çift yoldan ibaret olan demiryollarda arabalara yolun dış tarafına olan kapılarından girip çıkmayıpta başka tarafından giren veyahut çıkan kimseden bir adet beyaz mecidiye cezayinakti ahzolunur. Mevkıfların gayrı mahalden veyahut arabalar tamamile tevakkuf etmemiş iken arabalara girip çıkmak memnu olup mugayir harekette bulunanlardan birer yirmilik mecidiye cezayinakti alınır. Şeraiti muharrerenin ifa ve icrası zımnında yolcular kumpanya memurları tarafından vukubulacak tenbihatı ısgaya ve her ne vakit talep olunur ise mevki biletlerini memurini mumaileyhine ibraza mecbur oldukları gibi kumpanya memurları dahi demiryolunun yolculara müteallik usul ve kavaidini ve ne veçhile hareket etmek lazım geleceğini yolculara arabalara binecekleri vakit beyan ve ihtar edeceklerdir. Arabaların kapısını kilitlemek kumpanyaya memnu olup kapatması dahi olsuretle olacaktır ki kaza vukuunda yolcular kendi başlarına kapıyı açıp dışarıya çıkabileler.

Sekir halinde bulunanların ve üzerinde eslahası olanların ve müstashibi olan eşyanın cesameti veyahut taaffünden dolayı diğer yolcuları bihuzur edeceklerin vapur arabaları derununa duhulü bilkülliye memnudur. Eslahası olanlar vapur arabasına girmek üzere yolcuların tecemmü ettikleri mahalle geldiğinde silahının boş olduğunu isbat ile beraber gideceği mahalde yine kendisine iade olunmak üzere o eslahayı kumpanya memurlarına teslim ederek nev'ini ve teslimini muş'ir bir senet alınacaktır.

Ateş alarak harik zuhuruna sebep olması melhuz olan emtia ve eşya nakletmek istiyen kesan zikrolunan eşyayı demiryol mevkıflarına getirdikleri anda demiryolu memurlarına malümat vereceklerdir. Hilafı hareket edenler beş adet lira cezayinakti tediye edecekleri misillü zikrolunan emtia ve eşyanın patlamasından veyahut harik zuhuruna badi olmasından dolayı bir güna zarar ve hasar vukuunda olbapta tazminatı lazımeyi dahi ifa eyliyeceklerdir ve bu makule eşya asla yolculara mahsus olan vapur arabalarile naklolunamıyacaktır.

Yolculara mahsus olan arabalara kelp kabulü memnu olduğu cihetle kendi kelplerinden müfarikat etmek istemiyen kesan kumpanya tarafından gösterilecek diğer arabalara rakip olacaklardır. Gerek alenen ve gerek hafiyen kelbi bilistishap yolcu arabalarına giren kesandan bir yirmilik mecidiye cezayinakti alınacağından başka tarife mucibince o kelbin ücreti nakliyesi dahi ahzolunacaktır.

Arabalara mevkilerin miktarından ziyade yolcu kabulü memnu olup her bir arabada ne kadar mevki olduğunu müş'ir içerilerine ilannameler talik olunacaktır. Bir mevkie arabaların tahammülünden ziyade yolcu geldiği halde kumpanya tarafından mezkür arabalarda bulunan yerlerin adedinden ziyade kimseye bilet ita olunmayıp mümkün olduğu mertebe dahi yolculardan en bayit mahal için bilet istiyenler diğerlere tercih kılınacaktır.

    Gidip gelmek için bilet almış olan yolcular adi yolculara tercih ve takdim olunacağı gibi bu misillü gidip gelmek biletini hamil olan yolcuları kumpanya bilet vereceği vakit vukubulacak ilanı veçhile ne kadar müddet zarfında mahallerine iadeyi taahhüt etmiş ise o kadar müddet zarfında iadeye mecbur olacaktır. Hamil olduğu biletinde muharrer sınıf arabalarda binecek mahal olmadığı halde kumpanyanın muvafakatini istihsal etmeksizin hiç bir yolcunun mafevki olan diğer sınıf arabalara rükube hakkı olamayıp kumpanya razı olduğu surette dahi bu makule aşağı sınıf arabalar biletini hamil olan yolcular ayrı mevkilere irkap olunacaktır.

Demiryollar hakkında olan işbu nizamname ile sair nizamat ahkamına tevfikan ahzolunacak cezayinaktinin nısfı eyalet şose yolları sandığına ita olunup - hesapları Nafia nezareti celilesine beyan ve iş'ar olunacak ve nısfı diğeri dahi kumpanya sandığına teslim olunup bunun ile kumpanya memurlarında müstahak olanlara iane vermek üzere bir sermaye tertip edilecek ve bu sermayenin sureti idaresine valii memleket nezaret edecektir.

İşbu nizamnamede münderiç cinayet ve cünha ve kabahat ve hilafı nizam hareketlerin vukuunda atide muharrer usul veçhile muamele olunacaktır.

    Birinci fasılda beyan olunan ahvalin vukuunda keyfiyet kumpanya veyahut teftişi idare memurlarından biri tarafından komisere haber verilip komiseri mumaileyh hükümeti mahalliye tarafından tayin olunacak zabıta memurunu bilistishap derhal tahkikatı lazıme icra etmek üzere cürüm veyahut kabahatin mahalli vukuuna azimet edecek ve dava mehakimi adiyede rü'yet olunacaktır.

    İkinci fasılda beyan olunan ahval teftiş memurlarından biri tarafından verilecek haber üzerine komiser tarafından tahkik olunacak ve muhakemesi mecliste icra kılınacaktır.

    Üçüncü fasılda beyan olunan vukuatın tahkiki demiryol hademesinin istidası üzerine teftiş memurlarından biri tarafından icra olunacak ve yalnız bu memurun tenbihi üzerine müttehim olan yolcuya müstahak olduğu cezaya dair nizamnamede münderiç olan fıkra kıraat olunduktan sonra indiği mevkifin başmemuruna cezayinaktiyi teslim ve ita edecektir ve komisere isal olunmak üzere alınan cezayinaktinin makbuz senedi teftiş memuruna verilecektir.

    Yolculardan biri işbu cezayinaktiyi derhal tediyeden imtina eder ise teftiş memuru o kimsenin isim ve şöhret ve kıyafetini zaptiye ile komisere ilam ve komiser dahi müttehimi meclise bilihzar indelmuhakeme töhmeti sabit olduğu halde cezayinakti alındıktan başka iktiza eden dava masrafı dahi alınacaktır.

Demiryollarında zuhur edecek cinayet ve cünha ve kabahatler ve hilafı usul hareketler hakkında tahkikat icrasını teshil için yola çıkarılacak her bir araba katarı nezdinde veyahut her bir mevkifte komiserin emri altında olmak üzere birer teftiş memuru bulundurulacak ve memuru mumaileyh meşhudu olan vukuatı ve tahkik ettiği kaffei hususatı derhal komisere bildirecektir.

İşbu mevaddı müzeyyelenin icrasına Nafia ve Adliye Nazırları memurdur.

Demiryollar usulü zabıta nizamnamesinin faslı evvelinin birinci ve ikinci ve üçüncü ve dördüncü ve beşinci ve altıncı maddeleriyle faslı sanisinin sekizinci ve dokuzuncu ve onuncu ve onüçüncü maddeleri beygir veya elektrikle veya sair kuvvetle cer olunan tramvaylar ile müştemilatına ve tramvay şirketlerine dahi tatbik olunacaktır şu kadar ki dokuzuncu maddede zikrolunan mesafe şehir ve kasabalar dahilindeki tramvaylar için imtiyaz mukavelenamelerinde tayin edileceği gibi kendine mahsus müstakil bir yoldan geçen ve şehir ve kasabalar haricinde bulunan tramvaylar güzergahı çift hat olduğu halde trafeyn hendekler harici şivreslerinden itibaren ikişer ve tek hat olduğu halde birer buçuk metreden ibaret bulunacaktır.

    Onuncu maddede beyan olunan imla irtifaları tramvay hududu için akalli iki metre olacak ve hükmü yalnız kasabat haricindeki hududa şamil bulunacaktır.

Tramvay şirketleri ile memurin ve mustahdeminin ve yolcular ile yolculardan gayri ahalinin riayet etmesi lazım gelen kavait ile kavaidi mezküreye muhalefet edenlerin duçar olacakları mücazat ve mücazatı mezkürenin usulü istifası bir nizamname ile tayin kılınacaktır.