KARAR, Kamu İhale Kurumu, 2007/UM.Z-1807 K. Kararı

22.05.2007 tarih ve 07.03.04.0162/2007-21E sayılı Esas İnceleme Raporunda;

            Eskişehir Tarım İl Müdürlüğü Döner Sermaye İşletmesi’nce 30.03.2007 tarihinde Açık İhale Usulü ile yapılan “40 000 Çift Büyükbaş Hayvan Kulak Küpesi Alımı” ihalesine ilişkin olarak Sadek Ziraat Mühendislik Tic. ve San. Ltd. Şti.’nin 16.04.2007 tarihinde yaptığı şikayet başvurusunun, idarenin 20.04.2007 tarihli yazısı ile reddi üzerine, başvuru sahibinin  02.05.2007 tarih ve 12931 sayı ile Kurum kayıtlarına alınan 02.05.2007 tarihli dilekçe ile itirazen şikayet başvurusunda bulunduğu,

İdare tarafından gönderilen ihale işlem dosyasının incelenmesinden; tekliflerin alınmasından sonra yapılan ve mevzuata aykırılığı tespit edilen ihale işlemlerinin ve ihale kararının iptaline, başvuru sahibinin teklifinin geçerli kabul edilerek değerlendirmenin yeniden yapılması hususunun, 4734 sayılı Kanunun 56 ncı maddesinin (a) bendi gereğince düzeltici işlem olarak belirlenmesine,

Karar verilmesinin uygun olacağı hususlarına yer verilmiştir.

Esas İnceleme Raporu ve ekleri incelendi:

İtirazen şikayet dilekçesinde özetle; Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Eskişehir Tarım İl Müdürlüğü tarafından 30.03.2007 tarihinde yapılan 40.000 çift Büyükbaş Hayvan Kulak Küpesi Alımı ihalesine teklif verdikleri, tekliflerinin teknik şartnamenin 3 ve 5 inci maddelerine uymadığı gerekçesi ile idarece değerlendirme dışı bırakıldığı, ancak teklif ettikleri ürünün hem Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma Genel Müdürlüğü’nün 2002 yılında Resmi Gazete’de yayımlamış olduğu “Sığır Cinsi Hayvanların Tanımlanması, Tescili ve İzlenmesi Yönetmeliği’ne hem de TSE 7808’e uygun olduğu belirtilerek idarece yapılan değerlendirmenin yerinde olmadığı iddialarına yer verilmiştir.

A- Başvuru sahibinin iddialarının değerlendirilmesi sonucunda aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir:

           Kulak Küpesi teknik şartnamesinin 3 üncü maddesinde; “Erkek yaprak üzerinde dişi yaprağın rahat hareket edebileceği bir yatak bulunacaktır.” 5 inci maddesinde ise; “Küpelerde hiçbir şekilde imalat hatası olmayacaktır.” şeklinde düzenlemeler yapılmıştır.

            İdari şartnamenin ihaleye katılabilmek için gereken belgeler ve yeterlik kriterleri başlıklı 7 nci maddenin mesleki ve teknik yeterliğin düzenlendiği 7.3 üncü maddesinde isteklilerden TSE belgesi, iş deneyim belgesi ve üretim, imalat kapasitesi, araştırma geliştirme faaliyetlerine ilişkin belgeler istenmiştir.

            Diğer taraftan idari şartnamenin “Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesi” başlıklı 36 ncı maddesinde ise; “Numune olarak incelenmek üzere yeterince küpe ve pens ve uç verilecektir.” şeklinde düzenleme yapılmıştır.

            Buna göre istekliler tarafından verilen numuneler, ihale komisyonunun uzman üyeleri tarafından incelenerek 03.04.2007 tarihinde bir rapor düzenlenmiştir. Söz konusu rapora göre; başvuru sahibi tarafından idareye verilen küpelerde, “Teknik şartnamenin 3 üncü maddesi (Erkek yaprak üzerinde dişi yaprak hareket etmelidir) ve 5 inci maddesine (Erkek yapraktaki TR 26 00 yazan kısım düz zeminde değildir. Zemin farklılığı burada kir tutmaya ve rakamların okunmamasına sebep olmaktadır.” göre uygun olmadığı belirtilmiştir.

            Teknik şartnamenin 3 ve 5 inci maddelerinde yapılan düzenlemelerin benzerlerinin Tarım Bakanlığı tarafından hazırlanarak 28.07.2002 tarih ve 24829 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Sığır Cinsi Hayvanların Tanımlanması, Tescili ve İzlenmesi Yönetmeliği”nin 47-52 nci maddelerinde ve Hayvan Künyeleri isimli TSE 7808 numaralı Türk Standardının “Özellikler” başlıklı 1.2 inci maddesinde de bulunmaktadır. 

            Hayvan Künyeleri isimli TSE 7808 numaralı Türk Standardının “Boyut ve toleranslar” başlıklı 1.3 üncü maddesinde ise; “Boyut ve toleranslar önceden belirtilmelidir. Boyut kontrolü verilen ölçülere ve toleranslara göre muayene sırasında yapılmalıdır. Künyelerin ana boyutları kataloğunda belirtilen boyut ve toleranslara uygun olmalıdır. Kulak künyelerinde dişi yaprağın boyu her durumda erkek yaprağın boyundan en az 15 mm büyük olmalı ve kulağın dış kısmına gelecek şekilde tasarlanmalı, erkek yaprak ise küçük olmalı ve kulağın iç kısmına gelecek şekilde tasarımlanmalıdır.” şeklinde düzenleme yapılmıştır.

            İdarece düzenlenen kulak küpesi teknik şartnamesinin 17 nci maddesinde ise; “Dişi yaprak üzerinde “Ülke Kodu (TR)”, “İl Kodu (26)”, “Bireysel Hayvan Tanımlama Kodu (Numarası)” ve barkot bulunacaktır. Erkek yaprak üzerinde Bireysel Hayvan Numarası bulunacaktır.” şeklinde,  19 uncu maddesinde ise; “Kulaktan çıkarılarak başka bir hayvanda kullanılmayacak özellikte ve yapıda olacaktır.” şeklinde düzenlemeler yapılmıştır.

            Yukarıya aktarılan düzenlemeler çerçevesinde dişi yaprağın kulağın dış kısmına gelecek şekilde tasarlandığı, erkek ve dişi yapraklar üzerinde ortak olarak aynı “Bireysel Hayvan Numarasının” bulunduğu, söz konusu künyelerin takıldıktan sonra çıkarılarak yeniden kullanılmasına izin verilmediği hususları göz önünde bulundurulduğunda idarece tespit edilen “Erkek yapraktaki TR 26 00 yazan kısım düz zeminde değildir. Zemin farklılığı burada kir tutmaya ve rakamların okunmamasına sebep olmaktadır.” şeklindeki gerekçe yerinde bulunsa bile erkek yaprak üzerinde okunamayan numaranın dişi yaprak üzerinden okunmasına engel bir durumun olmadığı sonucuna varılmış, başvuru sahibinin numunesinin bu gerekçe ile kabul edilmemesindeki idarenin gerekçesinin esastan etkili bir aykırılık olmadığı anlaşıldığından başvuru sahibi tarafından verilen numunenin teknik şartnamenin 5 inci maddesini sağlamadığı gerekçesi ile idarece numunenin kabul edilmemesi yerinde bulunmamıştır.

            Başvuru sahibi tarafından verilen numunenin teknik şartnamenin 3 üncü maddesini sağlamadığı gerekçesi ile idarece uygun bulunmaması ile ilgili yapılan incelemede;

4734 sayılı Kanunun “Teknik şartnameler” başlıklı 12 nci maddesinde; “Teknik şartnamelerde, varsa ulusal ve/veya uluslararası teknik standartlara uygunluğu sağlamaya yönelik düzenlemeler de yapılır. Bu şartnamelerde teknik özelliklere ve tanımlamalara yer verilir…” şeklinde hüküm bulunmaktadır. İdarece ihale dokümanında yapılan düzenlemelere göre bu kapsamda isteklilerden TSE belgesi istenmiştir.

            Diğer taraftan Mal Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin “Tedarik edilecek malların numuneleri, katalogları, fotoğrafları” başlıklı 41 inci maddesinde ise; “İdarelerce gerek görüldüğü takdirde, teklif edilen malın ihale dokümanında belirlenen şartlara uygunluğunu teyit etmek amacıyla numunelerinin, ayrıntılı teknik bilgilerinin yer aldığı katalogların, fotoğrafların ve benzeri tanıtım materyalinin de verilmesi istenilebilir...” şeklinde düzenleme de bulunmaktadır.

İdarece yeterlik kriteri olarak istenen tüm bilgi ve belgelere idari şartnamenin 7 nci maddesinde yer verilmesi gerekmektedir. Oysa idarece idari şartnamenin 7 nci maddesi ile isteklilerden yeterlik kriteri olarak numunelerin istenmediği, ancak idari şartnamenin fiyat dışı unsurları düzenleyen 36 ncı maddesinde numunenin istendiği tespit edilmiştir. Bu kapsamda idari şartnamenin 36 ncı maddesinde; numune olarak incelenmek üzere yeterince küpe, pens ve ucun verileceği, küpelerin komisyondaki kompetan üyelerin incelemesi sonucundaki yazılı görüşleri ile küpe ve penslerin standartlara uygunluğu ve uygulama kolaylıklarının dikkate alınmak suretiyle ekonomik açıdan en avantajlı teklifin fiyat dışı unsurlar gözetilmek suretiyle değerlendirileceği belirtilmiştir.

İhale konusu işin gereği olarak idarece bir teknik şartname hazırlanmıştır. Öncelikle ihaleye verilen tüm tekliflerin geçerli sayılabilmesi için teknik şartnameyi asgari oranda sağlaması gerekmektedir.

Mal Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin “Fiyat dışı unsurlar” başlıklı 56 ncı maddesinde; “İhale dokümanında fiyat dışı unsurların dikkate alınacağının belirtilmesi halinde, idareler ayrıntıları idari şartnamelerde düzenlenmek üzere, ihale konusu malın özelliğine göre aşağıda belirtilen unsurlardan tümünü veya bir kısmını dikkate alarak ekonomik açıdan en avantajlı teklifi belirleyebilir:” şeklinde düzenlemeden sonra hangi kriterlerin fiyat dışı unsur olarak kullanılacağı ve buna ilişkin kriterlerin ihale konusu malın ekonomik açıdan avantajını ortaya koymaya yönelik olması ve mümkün olduğu takdirde parasal değer olarak ifade edilebilmesi esasına dayanmaktadır.

Buna göre, idarenin numuneleri fiyat dışı unsur olarak değerlendirmesi mevzuata aykırılık teşkil etmektedir.

Anılan ihaleye üç adet teklif verildiği, her bir isteklinin de birim fiyat teklif mektuplarını; “İdarenizce 30.03.2007 tarihinde ihalesi yapılacak olan Büyükbaş Hayvan Kulak Küpesi işine ait ihale dokümanını oluşturan  bütün belgeler tarafımızdan incelenmiş, okunmuş ve herhangi bir ayrım ve sınırlama yapmadan bütün koşullarıyla kabul edilmiştir. İhaleye ilişkin olarak aşağıdaki hususları içeren teklifimizin kabulünü arz ederiz.” şeklindeki bir taahhüt ile verdiği, anılan isteklilere ait TSE belgesinin de olduğu hususları tespit edilmiştir.

Hayvan Künyeleri isimli TSE 7808 numaralı Türk Standardının “Numune alma, muayene ve deneyler” başlıklı 2 nci maddesinde, parti büyüklüğüne göre muayene ve deneyler için alınacak toplam numune sayısı ve alınan numunelerden deneylerde kullanılacak numune sayıları belirtilmiştir.  İdarece istenen numune yeterlik kriteri olarak istenmediğinden ve numuneler üzerinden değerlendirmenin nasıl yapılacağına ilişkin düzenlemeler ihale dokümanında yapılmadığından bu aşamada numuneler üzerinden bir değerlendirmenin yapılması söz konusu olamayacaktır. Bu nedenle isteklilerin teklif mektubundaki taahhüt de göz önünde bulundurulmak suretiyle bu aşamada tekliflerin geçerli kabul edilmesi ancak sözleşmenin uygulanması aşamasında idareye teslim edilen toplam parti sayısına göre muayene ve kabulünün ilgili standarda uygun olarak yapılması, muayene edilen numunelerin ilgili standarda uygun olmadığının tespit edilmesi halinde de idarece düzenlenecek tutanağa istinaden isteklinin Türk Standardları Enstitüsü’ne bildirilerek gerekli işlemlerin yapılması gerekmektedir.

Netice itibariyle, başvuru sahibi tarafından verilen numunenin teknik şartnamenin 3 üncü maddesini sağlamadığı gerekçesi ile idarece bu aşamada kabul edilmemesi de yerinde bulunmamıştır.

B- Şikayete konu ihalede iddia konularıyla bağlantılı olarak yapılan inceleme sonucunda aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir:

1- İhale ilanının 4.3.2 maddesi, idari şartnamenin 7.3.2 nci maddesi ile yeterlik kriteri olarak isteklilerden iş deneyim belgesi istenmiştir.

Mal Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “İş deneyim belgeleri” başlıklı 35 inci maddesinde; “…İş deneyimi olarak, ihale konusu işin özelliği dikkate alınarak istekli tarafından teklif edilen bedelin % 25 inden az ve % 50’sinden fazla olmamak üzere idarelerce belirlenecek bir oranda ihale konusu alım veya ihale dokümanında belirlenecek benzer nitelikteki alımlara ait tek sözleşmeye ilişkin iş deneyim belgesinin ibrazı istenir…

…İş deneyiminde değerlendirilecek benzer işler; ihaleye konu alımla nitelik ve/veya nicelik bakımından benzerlik gösteren, aynı veya benzer üretim usul ve tekniği gerektiren,  tesis, makine, teçhizat ve diğer ekipman ile mali güç, ihtisas ve organizasyon gerekleri itibarıyla  benzer özellikteki işlerdir. Tanımlarda belirtilen esaslara uygun biçimde, hangi nitelikteki mal alımlarının benzer alım kabul edileceği ilgili idarece tespit edilir ve ön yeterlik ve ihale dokümanı ile ihale veya ön yeterliğe ilişkin ilan veya davet belgelerinde belirtilir…” şeklinde düzenlemeler yapılmıştır.

İhale dokümanında idarece yapılan düzenlemelerde hem iş deneyim belgesinin oranı, hem de benzer iş tanımının yapılmadığı tespit edilmiş olup buna göre değerlendirmenin yapılması da mümkün bulunmamaktadır.

2- İdari şartnamenin 36 ncı maddesinde; ekonomik açıdan en avantajlı teklifin fiyat dışı unsurlar gözetilmek suretiyle belirleneceği, bu unsurların da istekliler tarafından numune olarak incelenmek üzere yeterince küpe, pens ve ucun verileceği, küpelerin komisyondaki kompetan üyelerin incelemesi sonucundaki yazılı görüşleri ile küpe ve penslerin standartlara uygunluğu ve uygulama kolaylıklarının dikkate alınmak suretiyle değerlendirileceği düzenlenmiştir.

 4734 sayılı Kanunun “İhalenin Karara Bağlanması ve Onaylanması” başlıklı 40 ıncı maddesinde; “37 ve 38 inci maddelere göre yapılan değerlendirme sonucunda ihale, ekonomik açıdan en avantajlı teklifi veren isteklinin üzerinde bırakılır.

Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin sadece en düşük fiyat esasına göre belirlenmesinin mümkün olmadığı durumlarda; işletme ve bakım maliyeti, maliyet etkinliği, verimlilik, kalite ve teknik değer gibi fiyat dışındaki unsurlar dikkate alınarak ekonomik açıdan en avantajlı teklif belirlenir. Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak belirleneceği ihalelerde, ihale dokümanında bu unsurların parasal değerler olarak ifade edilmesi zorunludur. Parasal değerler olarak ifade edilmesi mümkün olmayan unsurlar için ihale dokümanında nispi ağırlıklar belirlenir.” şeklinde hüküm bulunmaktadır.

Buna göre, idarece idari şartnamenin 36 ncı maddesinde fiyat dışı unsur olarak yapılan düzenleme Kanunun 40 ncı maddesine aykırılık taşımaktadır. Bu nedenle ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirleneceği kriterin de belli olmaması sebebiyle değerlendirmenin yapılması mümkün bulunmamaktadır.

Açıklanan nedenlerle;

İhale sürecinde yapılan ve yukarıda mevzuata aykırılıkları tespit edilen işlemlerin düzeltici işlemle giderilemeyecek nitelikte işlemler olduğu saptandığından, 4734 sayılı Kanunun 56 ncı maddesi (b) bendi gereğince, ihale işlemlerinin ve ihale kararının iptaline,

   Oybirliği ile karar verildi.