Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, 2 Şubat 2016 tarihli kararında sayfalarındaki hakaret içeren okuyucu yorumları yüzünden hakaret davalarında tazminat ödemeye mahkum olan biri ticari iki haber portalının Macaristan hükümetine karşı yaptığı ifade hürriyeti şikayetinde, şirketleri haklı buldu.
Mahkeme analizinde bir yandan internet üzerinden kamuyu aydınlatan haber veren internet sitelerinin AİHS'nin 10ncu maddesinin (ifade hürriyeti) koruması altında olduklarını ve bu bağlamda bu sitelerin haber ve görüş yayma haklarının AİHS altında denetlendiğini belirtirken, diğer yandan bu sitelerin ticari amaçlı olan ve okuyucu yorumu davet edenlerinin haklarının tanımlanmasında, basın-yayın organlarından da beklenen bilinç ve sorumluluğun da değerlendirmenin parçası olduğunu vurguladı. Mahkeme, internet portallarının okuyucu yorumlarıyla ilgili hukuki sorumluluklarına dair genel çerçeveyi çizdiği ilk karar olan Haziran 2015 tarihli Delfi kararından farklı olarak, bu sefer şikayetçi haber portallarını haklı buldu. Bu çerçeve içinde, ifade hürriyetini kısıtlayıcı devlet müdahaleleri bağlamında en son analiz edilen soruya, söz konusu müdahalenin demoktratik bir toplumda zorunlu nitelikte olup olmadığı sorusuna, yanıt arayan Mahkeme, Delfi kararında ticari haber portallarının okuyucu yorumlarıyla ilgili sorumluluklarının tahlilinde kullandığı beş öğeyi ayrı ayrı inceledi. İncelemesinde Mahkeme, yerel mahkemelerin kişilik hakları ve haber verme hürriyeti arasındaki dengenin gözetilmesi için elzem bu öğeleri yeterince değerlendirip değerlendirmediklerine baktı.
Mahkemenin değerlendirdiği öğeler şunlar oldu: (i) Söz konusu ifadelerin içerik ve bağlamı, (ii) ifadelerin asıl sahibi okuyucuların hukuki sorumluluğu ve dava edilebilir olup olmadıkları, (iii) ifadelerin sayfaya okuyucu tarafından eklenmesi sonrası söz konusu haber portallarının ve hakarete uğrayan şirketlerin ne yaptıkları, (iv) hakları ihlal edilen kişi/şirket açısından söz konusu ifadelerin sonuçları, (v) haber portalları açısından dava ve tazminatın yarattığı sonuçlar.
Mahkeme özellikle, Delfi kararından farklı olarak, bu şikayete konu olan yorumların bir kişiye karşı fiziksel şiddet tehdidi değil, bir şirkete karşı hakaret içerdiğini, bu bağlamda 3ncü öğe altında birçok zaman yeterli bulunabilecek 'bildir-ve-yayından-kaldırt' uygulamasının bu durumda gerçekten internet haber-yayın organı adına yeterli bir önlem olduğuna dikkat çekti. Mahkeme ayrıca Macar portallarının okuyucu yorumlarına dair siteye koydukları okuyucu kurallarını da vurguladı. Bir kişiye karşı fiziksel şiddet tehdidi ifadesi içeren (Delfi davasındaki gibi) yorumlar söz konusu olduğunda, ticari amaçlı haber portallarının kimseden bir uyarı olmaksızın bu ifadeleri yakalayıp kaldırmamalarının AİHS ile uyumlu olarak hukuk mahkemelerince kusur sayılabileceğini, ama bu davada söz konusu ifadeler için internet haber portallarından bu boyutta önlemler beklemenin onların haber verme hürriyetlerini kısıtlayacağını belirtti. Mahkeme, Macar mahkemelerinin şikayetçi şirketlerin davalarındaki yaklaşımının, hakların dengelenmesi için gerekli diğer öğelerin de değerlendirilmesine yol vermeyecek denli katı olduğunu belirtti.
Macar portallarında yayınlanan ve tazminata yol açan ifadeler arasında hakkında inceleme olan bir emlak portalıyla ilgili yazılmış 'sinsi' (sly), 'saçma sapan' (rubbish) gibi yorumlar ve 'bu gibi kişilerin ölene kadar paralarının tamamını kendi annelerinin mezarlarına harcamaları gerektiği' gibi cümleler var. Hakaret içeren bu yorumlara konu Macar emlak portalı, siteyi deneme amaçlı bedava kullanan kullanıcıları, imzalattığı sözleşme altında 1 ay sonunda otomatik olarak üye yaparak ödeme yapmaya zorlayan ve bu yüzden de inceleme altında olan bir internet sitesi. Önceki Delfi kararında tazminata yol açan kullanıcı yorumları arasında ise, hakkında etik olmadığı konusunda haberler olan bir şirketin yöneticisiyle ilgili bir haberin altında, 'iyi bir insan uzun zaman yaşar, kötü bir insan bir iki gün' ('a good man lives a long time, a shitty man a day or two'), 'Linç... tüm ada sakinlerine ve kendine adam diyenlere duyurulur...' (Lynching, to warn the other islanders and would-be men') gibi kullanıcı yorumları olduğu Mahkeme'nin kararına yansımıştı.
KAYNAK:
http://hudoc.echr.coe.int/eng#{"respondent":["HUN"],"documentcollectionid2":["GRANDCHAMBER","CHAMBER"],"itemid":["001-160314"]},
http://hudoc.echr.coe.int/eng#{"appno":["64569/09"],"itemid":["001-155105"]}
